Термиз давлат университетиПедагогика факультети “Мусиқий таълим” кафедраси ўқитувчиси 1970 йил 13 сентябрда туғилган миллати ўзбек Мелиқулов Баҳодир Ибрагимовичга

 
ХУЛОСА 
Мусиқа маданий ҳаётимизда кенг ўрин тутган, инсон шахсиятини 
ривожлантиришда муҳим аҳамият касб этадиган санъат туридир. Мусиқа 
тарбияси, нафосат тарбиясининг асосий ва мураккаб қирраларидан бири 
бўлиб, атрофдаги гўзал нарсаларни тўғри идрок этишга ва қадрлашга 
ўргатади. Мусиқа инсонни юксак дид билан қуроллантиради ва маънавий 
дунёқарашини шакллантиради. Мусиқа инсон ҳиссиётига кучли таъсир 
кўрсатиш имкониятига эга бўлиб, ўқувчиларни нафосат оламига олиб кириш 
ва 
ғоявий-аҳлоқий 
тарбиялашнинг 
муҳим 
воситасидир. 
Миллий 
маданиятимиз бобокалони Абу-Носир ал-Фаробий “Бу фан таннинг соғлиги 
учун фойдалидир”, деган эди. Бобомиз Шайх Саъдий: “Мусиқа одам 
руҳининг йўлдошидир” деб айтган. Мусиқа инсонга тез таъсир этувчи 
эмоционал ҳиссиётни ривожлантирувчи воситадир. Инсон она алласи орқали 
мусиқа билан танишиб, умрбод мусиқадан завқ топади, мадад олади. Мусиқа 
инсон руҳиятининг ажралмас қисми ҳисобланади. Мусиқадан турли озуқа 
олиш учун инсон юксак маданиятли, соф қалб эгаси, гўзалликни ҳис эта 
оладиган, ўз касбига, она ватанига меҳр қўйган бўлиши керак. Шу боис 
ўқувчиларда инсон маънавиятининг таркибий қисми бўлган мусиқа 
маданиятини тарбиялаш, миллий куй-қўшиқларимизни ўргатиш мусиқа 
тарбиясининг бош мақсади бўлиб туради. 
“Тановар”, “Эй нозанин”, Ойдек тўлибдур”, Фарғона”, “Ул париваш” 
сингари халқ ашулалари нафақат ҳофизу ашулачилар, балки зиёлилар, 
ҳунармандлар, косиблар ва бошқа касб эгалари томонидан ҳам ижро этиб 
келинади. Шунингдек, бу турдаги ашулаплар хотин-қизлар томонидан ҳам 
ичкарида куйланган. Жумладан, “Чаман ичра”, “Тановар”нинг “Қора сочим” 
каби ашула йўллари дутор жўрлигида хотин-қизлар томонидан ижро этилиб 

---

64 
келинмоқда. Айни вақтда “Нигорим”, “Тандир”, “НИсор”, “Белбоқча”, 
“Фиғон”, “Чаман ялла” сингари ашулаларни асосан касбий мусиқачилар 
бўлган ҳофиз-ашулачилар куйлашади. Бунда танбур, дутор жўровозлиги кўп 
қўлланилади. Ашулалар анъанага кўра турли йиғин ва мажлисларда, тўй 
маросимлари ва бошқа халқ тантаналарида ижро этилган. Чойхоналарда эса 
ашулачиларнинг ижодий мусобақалари ҳам ўтказиб турилган. 
Фарғона Тошкент йўллари ҳали тўла қонли истеъмолда бўлиб, доимий 
ижро этилиб юрганда Фарғона водийсидан чиққан Ахмаджон Умрзоқов, 
Ашурали Одилов, Абдуқодир Исмоилов, Уста Рўзматхон Исабоев, Муҳиддин 
Ҳожи, Ҳайит Охун, Беркинбой Файзиев, Жўрахон Султоновлар шуҳрат 
қозонган. Тошкент ва унинг атрофларида етишган Султонхон танбурчи, 
Мулла Тўйчи, Шораҳим Шоумаров, Бобохон ва Акмалхон Сўпихонов бу 
мактабнинг энг кўзга кўринган вакиллари бўлиб ҳисобланганлар. 
Кейинчалик Тошкент мақом мактаби намояндалари сифатида ака-ука 
Шоакбар, Шоолим Шожалоловлар фаолият кўрсатдилар. Сўпихоновлар ва 
Шожалиловларнинг фарзандлари бугунги кунда мумтоз анъаналарнинг 
давомчилари бўлиб майдонга чиқмоқдалар.
Хулоса қилиб айтганда ушбу битирув малакавий ишда Ўзбекистонда 
хонандалик санъатининг келиб чиқиш тарихи, Марказий Осиёда хонандалик 
ва бастакорлик санъати тарихи, Ўзбекистондаги ҳудудий хонандалик 
мактаблари ва хонандалик услубларини ўрганишнинг аҳамияти, миллий 
хонандалик санъати ривожланишида Тошкент-Фарғона қўшиқчилик 
услубларини ўрганишнинг аҳамияти, Тошкент-Фарғона хонандалик 
услубларпи, Тошкент-Фарғона хонандалик услуби намояндалари ижодий 
фаолиятларининг аҳамияти каби мавзулар батафсил баён этилди.