Termiz davlat universiteti tojik filologiyasi va sharq tillari kafedrasi

5-topshiriq. Yangi so’zlarni yozing va yodlang.
واژه ها

tarjima	– tarjume	ترجمه	odob	– odob	آداب
tarjima qilmoq	– tarjume kardan	ترجمه کردن	maqbara	– oromgoh	آرامگاه
chegara	– hadd	حد	sirlar	– asror	اسرار
hudud	– hudud	حدود	otmoq, tashlamoq	– andoxtan (andoz)	انداختد(انداز)
taqribiy	– hudude	حدود	ular	– ishon	ایشان
huquq, maosh	– ho‘quq	حقوق	qobiliyatli	– bohush	باهوش
xabar bermoq	– xabar dodan	خبر دادن	tadrijiy	– be tadrij	به تدریج
tasavvur	– xiyol	خیال	tug‘lmoq	–be dunyo omadan	به دنیا آمدن
bajarmoq	– do‘ro‘st kardan	درست کردن	tezda	– be so‘ra’t	به سرعت
Olamdan o‘tmoq	– dar go‘zashtan	در گذشتن	kirishmoq	– pardoxdat	پرداختن
davolash	– darmon	درمان	uchmoq	– paridan	پریدن
diqqat	– deqqat	دقت	besh yoshligida	– panj solagi	پنج سالگی
davolamoq	– darmon kardan	درمان کردن	yuksalish	– pishraft	پیشرفت
bepul	–roygon	رایگان	yuksalmoq	– pishraft kardan	پیشرفت کردن
matematika	– riyoziy	ریاضی	tajriba	– tajrube	تجربه
qattiq, og‘ir	– saxt	سخت	o‘sish	– tadrij	تدریج
o‘qish	– mutole’e	مطالعه	sir	– serr	سر
muolaja	– mu’alaja	معالجه	tezlik	– so‘ra’t	سرعت
taniqli	– ma’ruf	معروف	sham	– sham’	شمع
natija	– natije	نتیجه	boshlamoq	– sho‘ru’ kardan	شروع کردن
astronomiya	– no‘jum	نُجوم	tibbiyot	– tebb	طب
o‘tiribdilar	– neshaste- and	نشسته اند	tabib	– tabib	طبیب
saqlamoq	– negoh doshtan	نگاه داشتن	qiziqish	–’aloqa	علاقه
u(inson.nis.)	– vey	وی	ilm	– ’ elm	علم
hijriy qamariy	– hijriy qamariy	ه .ق.	g‘oyib ilmi	– ’ elm g‘oyib	علم غیب
barcha odamlar	– hameye mardum	همه مردم	ilmlar	– o‘lum	علوم
iste’dod	– hush	هوش	fazl	– fazl	فضل
ishonchli	– yaqin	یقین	qonun	– qonun	قانون
ishonmoq	– yaqin doshtan	یقین داشتن	qochmoq	– go‘rixtan	گریختن

39-amaliy mashg’ulot

مضارع التزامی Hozirgi zamon shart-istak mayli
Reja:

1. 
   Hozirgi zamon shart-istak mayliningyasalishi.
   
2. 
   Hozirgi zamon shart-istak maylibo’lishsizlik shaklining yasalishi va tuslanishi.
   
3. 
   Hozirgi zamon shart-istak mayliquyidagi ma’nolarni ifodalaydi.
   

Tayanch so‘zlar:
Mo’zoriye eltezomiy, aorist, shart, istak, zaruriyat, majburiyat, bo‘lishsiz shakli, shart-istakni bildirgan sodda gaplarda, modal fe’llar va modal so‘zdan so‘ng, maqsad ergash gapda, toldiruvchi ergash gaplarda.

مضارع التزامی Hozirgi zamon shart-istak mayli
Hozirgi-kelasi zamon shart-istak mayli ingliz tilida “aorist” deb yuritiladi. Bu shakldagi fe’llarda bir necha xil ma’no jamlangan bo’ladi.
Aorist ish harakatning ma’lum shart, istak, zaruriyat, majburiyat orqali amalga oshishi yoki uning bajarilishi gumon ekanligini bildiradi.
مضارع التزامی mo‘zorye eltezomi – hozirgi zamon fe’l negiziga shaxs-son qo‘shimchalari va به be old qo‘shimchasini qo‘shish bilan yasaladi.
خواندن xondan – o‘qimoq
بخوانم bexonam – o‘qisam, o‘qiy بخوانیم bexonim – o‘qisak,o‘qiylik
بخوانی bexoni – o‘qisang بخوانید bexonid – o‘qisangiz
بخواند bexonad – o‘qisa, o‘qisin بخوانند bexonand – o‘qisalar,o‘qisinlar
Qo‘shma fe’llarda به – be old qo‘shimcha tushib qoladi.
باز کردن boz kardan – ochmoq
باز کنم boz ko’nam – ochsam,ochay باز کنیم boz ko’nim – ochsak, ochaylik
باز کنی boz ko’ni – ochsang باز کنید boz ko’nid – ochsangiz
باز کند boz ko’nad – ochsa, ochsin باز کنند boz konand – ochsalar, ochsinlar
Hozirgi zamon shart-istak maylining bo‘lishsiz shakli به be old qo‘shimchasining o‘rniga نه na inkor yuklamasini qo‘shish orqali yasaladi.
رفتن (رو) raftan – bormoq
نروم naravam – bormasam نرویم naravim – bormasak
نروی naravi – bormasang نروید naravid – bormasangiz
نرود naravad – bormasa نروند naravand – bormasalar
Hozirgi zamon shart-istak mayli: shart-istakni bildirgan sodda gaplarda, modal fe’llar va modal so‘zdan so‘ng, maqsad ergash gapda, toldiruvchi ergash gaplarda qo‘llaniladi.
Orzu-istakni ma’nosini bildirgan gaplarda ish-harakatning bajarilishi gumon ekanligini ko‘rsatadi. Bunda gap ko‘pincha so‘roq ma’nosini bildiradi.
این متن را بخوانم in matnro bexonam – bu matnni o‘qisamفردا پیش شما بیایم fardo pishe sho‘mo beoyam – ertaga sizning oldingizga kelaymi?
Maqsad ergash gaplarning kesimi muzoreye eltizomida bo’ladi.پادشاهی دانشمندی را خواست و گفت: من خواهم تورا قاضی این شهر بکنم podshohi doneshmandiro xost va go‘ft: mixoham to‘ro qoziye in shahr beko’nam – bir podshoh bir donishmandni chaqirib, men seni shu shaharning qozisi qilmoqchiman dedi.
من بعد از درس بخانه شما می روم که شمارا ببینم man baad az dars be xoneye sho‘mo miravam ke sho‘moro bebinam–men darsdan so‘ng sizni ko‘rish uchun uyingizga bormoqchiman.
اگرagar,تاtoyordamchiso‘zlaribilanboshlanganshartergashgaplarningkesimishartistakmaylidabo’ladi.
اگر شما بخواهید از یک طرف خیابان به طرف دیگر عبر کنید به قواعد عبر رعایت کنید agar sho‘mo bexohid az yek tarafe xyobon betarafe digar o‘br ko‘nid, be qavoide o‘bur reoyot ko’nid – agar siz ko‘chaning bir tarafidan ikkinchi tarafiga o‘tmoqchi bo‘lsangiz, o‘tish qoidalariga rioya qiling.
تا دانه نیفکنی نروید to done nayafkani naruyad – don sepmasang , ko‘karmaydi.
To‘diruvchi ergash gaplarda خواستن xostan – xohlamoq, توانستن tavonestan –qila olmoq fe’llaridan so‘ng kesim shart-istak maylida bo‘ladi. من نمی توانم این کتاب را بشما بدهم man namitavonam in ketobro be sho‘mo bedeham – men bu kitobni sizga berolmayman.
باید boyad – kerak, lozem ast – lozim kabi zaruriyat bildirgan so‘zlardan so‘ng kelib, kelajakda bajarilishi lozim bo‘lgan harakatni bildiradi. آنها باید اینجا بیایدonho boyad injo beyoyand – ular bu erga kelishlari kerak. لازم است که او باید به پرسشهای ما پاسخ بدهدlozem ast ke u boyad be po‘rseshhoye mo posux bedehad – u bizning savollarimizga javob berishi lozim.
Bundan tashqari قرار بر این شد qaror bar in sho‘d – shunga qaror qilindi, مقرر شد mo‘qarrar sho‘d – muqarrar bo‘ldi, مجبور کردن majbur kardan – majbur qilmoq kabi fe’llardan keyin to‘ldiruvchi ergash gaplarning kesimlarida ham, ممکن است mumkin ast – mumkindir so‘zlari bilan boshlangan gaplarning kesimida, برای اینکه baroye inke – shuning uchun bog‘lovchisi ishlatilgan sabab ergash gaplarning kesimlarida qo‘llaniladi.
1-topshiriq. Quyidagi gaplarni yozing va tarjima qiling.
برادرم باید نامه بنویسد. اجازه بفرمایید نگاهی بکنم. شما نباید از من چیزی بپرسید. شاید آنجا دربهار بُنفشه فراوان باشد. اجازه می فرماید تلفن بکنم؟ شاید زود به من جواب بدهید. پسر فاطمه ازش خواهش کرده برایش نان شیرین بپزد. شاید فردا دوستم را ببینم. شاید حسن تابستان به ده برود. می خواهی پسر تو با خودت بیاوری ؟ میل دارید آب سرد بنوشید؟ امروز دوستم باید پیش ما بیاید. می توانید برایشان انار و پسته ببرید؟ زنش می خواهد خانه داری کند. امروز می توانم برایتان غذا بپزم . فاطمه خانم از بچه هایش خواهش کرد سفره پهن کند. ما مجبوریم از نوع شروع کنیم. احتمال نمی رود امروز تهران برسند. ممکن نیست در این فصل سال باران بیاید. رفت نان بخرد.
2-topshiriq. Quyidagi gaplarni fors tiliga tarjima qiling.
Biz bu forscha so‘zlarni o‘zbek tiliga tarjima qilishimiz kerak. Men o‘g‘limni o‘zim bilan olmoqchiman. Men sizga yordam bera olmayman. Hasan Parvizdan derazani ochishni iltimos qildi. Siz shoshilishingiz kerak. Sherozgacha birga borishimiz mumkin. Ruchkangizni berib turasizmi? U bizning shahardan ketishga majbur.O‘ylab ko‘rishga biroz vaqt bering. Bu ishni qachon qilishimiz kerak edi. Ehtimol deraza yonida o‘tirarsiz. Siz u yerga borishingiz kerak emas, hammasini o‘zimiz bajaramiz.
3-topshiriq.O‘qing va tarjima qiling.
اجازه می دهید تا فردا از این کتاب لغت استفاده کنیم. مجبور بودم چند ساعت بیشتر در کتابخانه بمانم و کار بکنم. پدر و مادرم دوست ندارند من در این خانه زندکی بکنم. من از خود پرسیدم امروز درس زبان فارسی را یاد بگیرم یا فردا؟ او به احمد گفت، این جمله ی مشکل را دو باره بنویسیم. پریروز به دوستان خود پیشنهاد کردم روز تعطیل بریم بازار و شب گردش بکنیم. مادرم گفت: بگذار دوستانت هم بیایند. پدر به پسر گفت: بیا پسرم شطرنج بازی کنیم. استاد از شاگردانش پرسید، این را دوباره تکرار کنم؟ مادر بزرگم گفتند: بگذار برود. مادرت صبح زود تورا بیدار نکرد و گفت: بگذار بخوابد! تابستان آینده به اروپا سفر کنیم. خواهرم دیروز گفت: بعد از ظهر پیش خاله مان برویم. دوستم گفت در قراٸتخانه پهلوی همدیگر بنشینیم و درس فردا را یاد بگیریم. من تصمیم دارم، فارسی را خوب بیاموزم. او از دوستش پرسید: ناهار را کجا می خوری؟ من از مادرمپرسیدم دوست خودرا به خانه ی ما دعوت کنم.
4-topshiriq. Eshiting va takrorlang.
بیا گردش برویم. امروز به پارک نرویم.، بتآتر برویم. کتاب این نویسنده را بخوانیم. بگذار دانشجو این جمله را چند بار تکرار کند. بگذار او هم از این سیب شیرین بخورد. بیا برای مادرمان این کتاب روسی را بخریم. بیا با هم صبحانه حاضر کنیم و بعد بخوریم. تو هم میخواهی قهوه بخوری؟
پنجره را باز کنم؟ روی میز را پاک کنم؟ ناهاررا من حاضر کنم یا خواهرم؟ فردا چه ساعتی از خواببیدار شویم؟ این حکایت را دوباره بخوانیم؟ اسم اورا به شما بگویم؟ امروز بعد از ظهر، بازار برویم یا مغازه؟ این روزنامه را به شما بدهم یا به دانشیار؟