Termiz davlat universiteti tarix fakulteti

O‘zbekiston shahar va qishloq aholi milliy tarkibining o‘zgarishi (foiz hisobida)

(1939-1989 yillar)¹.

Millati	1939		1959			1979			1989
	Shahar	Qishloq		Shahar	Qishloq		Shahar	Qishloq		Shahar	Qishloq
Jami aholi, shu jumladan	100,0	100,0		100,0	100,0		100,0	100,0		100,0	100,0
o‘zbeklar	40,3	72,5		37,2	74,8		48,1	82,8		53,7	83,5
ruslar	35,5	4,4		33,5			24,8	1,2		19,5	0,7
tojiklar	35,7	5,5		2,5	4,5		3,5	4,1		3,7	5,4
qozoqlar	42,3	5,6		2,6	4,9		3,4	4,4		4,0	4,1
tatarlar	5,3	1,5		10,5	2,9		7,0	1,0		5,1	0,5
qoraqalpoqlar	0,7	3,6		1,2	2,5		1,9	1,9		2,7	1,6
qrim tatarlari	-	-		-	-		1,4	0,3		1,9	0,3
koreyslar	0,8	1,3		1,6	1,75		1,9	0,5		1,8	0,3
qirg‘izlar	0,1	1,8		0,1	1,7		0,2	1,4		13	0,3
ukrainlar	2,7	0,65		2,4	0,4		1,7	0,1		1,7	0,1
turkmanlar	0,3	0,9		0,15	0,9		0,2	0,5		0,3	0,8
turklar	-	-		-	-		0,2	0,4		0,4	0,6
yevropalik yahudiylar	3,1	0,1		3,3	0,1		1,2	0,0		0,8	0,0
armanlar	1,3	0,5		0,9	0,05		0,6	0,0		0,6	0,0
ozarbayjonlar	0,2	0,0		0,4	0,6		0,5	0,3		0,4	0,1
nemislar	-	-		-	-		0,5	0,1		0,4	0,0
uyg‘urlar	0,4	0,9		0,2	0,3		0,2	0,2		0,2	0,2
boshqirdlar	0,2	0,1		0,3	0,1		0,3	0,1		0,4	0,0
beloruslar	0,2	0,03		0,3	0,05		0,2	0,0		0,4	0,0
O‘rta osiyo yahudiylari	-	-		-	-		0,4	0,0		0,4	0,0
eronilar	-	-		-	-		0,3	0,0		0,2	0,1
lo‘lilar	0,05	0,1		0,1	0,1		0,1	0,0		0,1	0,0
mordvalar	0,45	0,1		0,45	0,05		0,2	0,0		0,1	0,0
greklar	-	-		-	-		0,2	0,0		0,1	0,0
chuvashlar	0,1	0,02		0,1	0,05		0,1	0,0		0,1	0,0
boshqa millatlar	2,3	0,85		2,2	0,95		0,9	0,3		0,8	0,4

Sovet yillarida O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi aholisi tarkibida ukrainlar, tatarlar, qozoqlar, qoraqalpoqlar, armanlar va boshqalarning ulushi kamayib borganligi umumiy tamoyil bo‘lib hisoblanadi. Tojiklar, turkmanlarning ulushi shaharda ham, qishloqda ham taxminan bir darajada qolmoqda.

Shunday qilib, sovet hukmronligi davridagi O‘zbekiston aholisi ko‘pmillatli tuzilmasining asosiy belgilari XX asrning 50-yillari oxirlarida uzil-kesil shakllanib bo‘lgan edi. Shundan keyingi davrda (1991 yilgacha – O‘zbekistonning davlat mustaqilligi e’lon qilinguncha) aholining tarkibida ba’zi o‘zgarishlargina ro‘y berdi xolos. Bu o‘zgarishlar esa o‘z navbatida O‘zbekistondagi ob’ektiv demografik va iqtisodiy jarayonlar bilan bog‘liq edi.

1959 yilgi Butunittifoq aholi ro‘yxati yakunlariga ko‘ra respublikada 100dan ortiq turli millatlar qayd etilgan bo‘lsa, 1970 yilgi aholi ro‘yxatida 120ga yaqin, 1989 yilgi aholi ro‘yxatida 130dan ko‘proq turli millat vakillari borligi qayd etildi.

O‘zbekistonga deportatsiya qilinganlar

№	Respublika, o‘lka, viloyat nomi	Kontingentlar nomi	Mavjud kishilar				Bundan tashqari		Jami hisobda gilar
			Oila	Kishi	Shu jumladan		Qidiruvda	Ozodlikdan mahrum etish joylarida
					Kattalar	Bolalar
1	O‘zbekiston SSR	Jami:	45600	185055	126063	58992	156	3478	188689
	Shu jumladan	Qalmoqlar	224	794	551	243	-	14	808
		"vlasovchilar"	-	216	216	-	6	95	317
		Moldaviya SSRdan	1	10	8	2	-	-	10
		Qrimdan	32263	130856	91555	39301	101	2774	133731
	Shu jumladan:	Tatarlar	30882	125519	87392	38127	97	2732	128348
		Greklar	1068	4065	3185	880	1	31	4097
		Armanlar	99	379	304	75	-	2	381
		Bolgarlar	14	53	40	13	-	-	53
		Qrimdan maxsus ko‘chirilganlar oilasi tarkibiga kirmaydigan boshqa millatlar
		Gruziyadan	10756	43611	26888	16723	39	217	43867
		Turkiyadan	7407	30399	18664	11735	35	154	30598
		Kurdlar	135	666	396	270	-	1	667
		Xemshillar	-	2	2	-	-	-	2
		Nemislar	2021	7996	5804	2192	8	362	8366
	Shu jumladan	Mahalliylar	1230	4603	3291	1312	3	58	4664
		Hukumat qarori bilan surgun qilinganlar	381	1431	1068	363	-	20	1451
		Safarbar qilinganlar	213	1010	788	222	-	14	1024
		Repatriatsiya qilinganlar	192	910	615	295	5	270	1185
		Maxsus ko‘chirilgan nemis oilalariga kirmagan boshqa millatlar	5	42	42	-	-	-	42
		Shimoliy Kavkazdan	335	1572	1041	531	2	16	1590
	Jumladan:	Qorachoylar	150	818	558	260	1	2	821
		Bolqorlar	101	409	250	159	-	1	410
		Chechenlar	53	175	119	56	-	5	180
		Ingushlar	29	159	106	53	1	7	167
		Shimoliy Kavkazdan maxsus ko‘chirilganlar oilasiga kirmagan boshqa millatlar	2	11	8	3	-	1	12

1979 va 1989 yillarda O‘zbekiston aholisining milliy tarkibi¹

millati	1979 yil		1989 yil
	ming kishi	%		Ming kishi	%
Jami aholi	15 389,3	100,0		19 806,1	100,0
shu jumladan:
o‘zbeklar	10 569,0	68,7		14 142,5	71,4
ruslar	1 665,7	10,8		1 653,6	8,3
tojiklar	594,6	3,9		933,6	4,7
qozoqlar	620,1	4,0		808,2	4,1
tatarlar	531,2	3,5		467,8	2,4
qoraqalpoqlar	297,8	1,9		411,9	2,1
qrim tatarlari	117,6	0,8		188,8	1,0
koreyslar	163,1	1,1		183,1	0,9
qirg‘izlar	142,2	0,9		174,9	0,9
ukrainlar	113,8	0,7		153,2	0,8
turkmanlar	92,2	0,6		121,6	0,6
turklar	48,7	0,3		106,3	0,5
Yevropalik yahudiylar	73,9	0,5		65,5	0,3
armanlar	42,4	0,3		50,5	0,3
ozarbayjonlar	59,8	0,4		44,4	0,2
nemislar	39,5	0,3		39,8	0,2
uyg‘urlar	29,1	0,2		35,8	0,2
boshqirdlar	25,9	0,2		34,8	0,2
beloruslar	19,1	0,1		25,4	0,1
O‘rta Osiyo yahudiylari	25,6	0,2		28,4	0,1
eroniylar	20,0	0,1		24,8	0,1
lo‘lilar	12,6	0,08		16,4	0,08
mordvalar	12,3	0,08		11,9	0,06
greklar	14,0	0,09		10,5	0,05
chuvashlar	9,4	0,06		10,1	0,05
boshqalar	49,7	0,3		62,3	0,3