Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

18
9

-Rasm o‘rmon dasht va dasht chalacho‘l va cho‘l tabiat zonalari tabiatidan lavhalar.

19
2





0
5.TROPIK IQLIM MINTAQASI VA TABIAT ZONALARI. (Savanna va siyrak o‘rmonlar)
T
ropik iqlim mintaqasi yil davomida issiq bo‘lib, Atlantika okeani havo massalarining hukmronligi sezilib turadi. Yozda namgarchilik ko‘p bo‘ladi. Faqat mintaqaning g‘arbida quruq,tumanli kunlarni kuzatish mumkin. Savanna va siyrak o‘rmonlar- tropik mintaqadagi siyrak tarqalgan daraxtlar va butalar bilan o'tloqli o'simliklar bilan qoplangan ulkan kengliklar. Ular yilning quruq va yomg'irli fasllarga keskin bo'linishi bilan mussonli tropik iqlimga xosdir.Savannalar quruq kontinental iqlimi bo'lgan balandroq tropik mamlakatlarga xos bo'lgan dashtga o'xshash joylardir. Haqiqiy dashtlardan (shuningdek, Shimoliy Amerika dashtlaridan) farqli o'laroq, savannalar o'tlardan tashqari, ba'zan butun o'rmonda o'sadigan butalar va daraxtlarni ham o'z ichiga oladi, masalan, Braziliyaning "campos cerrados" deb ataladigan joylarida. Savannalarning oʻtsimon oʻsimliklari, asosan, baland (1 metrgacha) quruq va qattiq poʻstli oʻtlardan iborat boʻlib, odatda turli-tuman boʻlib oʻsadi. Boshqa ko'p yillik o'tlar va butalarning maysazorlari o'tlar bilan aralashtiriladi va bahorda nam joylarda suv bosadi,shuningdek, o'tlar oilasining turli vakillari o‘sadi.Bundan tashqari Savannalar va siyrak o‘rmonlar zonasida qizil va qizilqo‘ng‘ir tuproqlar hosil bo‘lgan. Baland o‘t o‘simlikli, kaktus akatsiyalar savannalar va eman-qarag‘ayli siyrak o‘rmonlar xos.10-Rasm Tropik iqlim mintaqasining chegarsi. 21
6-SUBEKVATORIAL IQLIM MINTAQASI VA TABIAT ZONALARI (Fasliy nam (musson) o‘rmonlar zonasi)
S
ubekvatorial iqlim mintaqasi materikning eng janubiy tor qismida uchraydi. Bu yerda o‘rtacha yillik harorat yuqori (+25 °C) va namgarchilik ko‘p (1 500 — 2 000 mm). Bundan tashqari ushbu turdagi iqlim ko'p miqdorda yog'ingarchilik bilan ajralib turadi, ko'pincha bu hududlarda tropik yomg'irlar mavjud. Yiliga 2000 mm gacha yog'ingarchilik tushadi. Bu Iqlim mintaqasi sharqiy sohilni va materikning janubiy tor qismini qamrab oladi. Harorat kamdan-kam hollarda +25°C darajadan pastga tushadi. Mana abadiy yoz va hatto qishda ham dengizda suzishingiz mumkin! Subekvatorial mintaqaga Karib dengizini misol qilib keltirish mumkin.Fasliy nam (musson) o‘rmonlar zonasi uchun ferralit tuproqlar, eman, Karib qarag‘ayi, palma, kiparis kabi o‘simliklar xos.Hayvonlardan alligator (timsohning bir turi), qora ilon,kurka, Nikaragua sohillarida anakonda ilonlari yashaydi. Shimoliy Amerikaning janubi-sharqida, subtropik musson iqlimi sharoitida o'zgaruvchan nam o'rmonlar zonasi keng tarqalgan. Bu erda unumdor tuproqlarda - chirindi ko'p bo'lgan sariq tuproqlar va qizil tuproqlar, olxa, eman, mitti palmalar, sarvlar, lianalar bilan o'ralgan magnoliya o'rmonlari o'sadi. Hayvonlar orasida qushlar ko'p: makavs, yovvoyi kurkalar, mayda kolibrilar. Daryolarda deyarli olti metrli Missisipi alligatori bor.Tuproqlari unumdorligi va qimmatbaho daraxt turlari tufayli aralash, keng bargli va oʻzgaruvchan nam oʻrmonlarning tabiiy zonalari oʻzining tabiiy holatida deyarli saqlamagan. 11-Rasm subekvatorial iqlim mintaqasining chegarsi.