Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

2
-Rasm Arktika iqlim mintaqasining chegarasi.
Arktika cho‘llari tabiat zonasi. Arktika cho‘llari zonasi Grenlandiya oroli va Kanada-Arktika arxiрelagini egallaydi. Qishi juda sovuq (–35 °C dan past), yozi salqin (+5°C dan past). Asosiy o‘simliklari mox va lishayniklar. Hayvonot olami oq ayiq, morj, qo‘yho‘kiz (ular faqat shu zonada yashaydi), oq yapaloqqush va boshqalardan tashkil topgan.Qishda -60 ° C gacha past havo haroratiga ega. Atmosfera yog'inlarining yillik miqdori 400 mm gacha. Yozda tuproq qor qatlamlari va deyarli erigan muz bilan to'yingan.Arktika cho‘llari iqlim juda qattiq. Muz va qor qoplami deyarli butun yil davomida saqlanib. Qishda uzoq qutbli tun bor (75 °sh.k da - 98 kun; 80 ° sh.k da - 127 kun; qutb mintaqasida - yarim yil). Harorat -40 ° C va undan pastga tushadi, kuchli shamollar esadi, qor bo'ronlari tez-tez bo'ladi. Yozda tunu-kun yorug'lik mavjud, ammo issiqlik kam bo'ladi. Tuproqlari Arktika va Tundra-gleyli, yupqa, yamoqli (orol)tuproqlari tarqalgan, asosan o'simliklar ostida , asosan o'tlar, lishaynik va moxlardan iborat. O'simliklarning juda sekin o‘sadi. Faunasi asosan dengizda: morj, tyuln, yozda qushlar koloniyalari mavjud. Quruqlik faunasi kambagʻal: qutb tulkisi, oq ayiq, lemming, bugʻu uchraydi. 5
3





-Rasm Arktika cho‘llari tabiat zonasining tabiatidan lavlahalar.
6
2.SUBARKTIKA IQLIM MINTAQASI VA TABIAT ZONALARI.(Tundra va O‘rmon-tundra)
Subarktika iqlim mintaqasi hududi yozda mo‘tadil, qishda arktika havo massalari ta’sirida bo‘ladi. Yanvarning o‘rtacha harorati –25°C dan –30°C gacha, iyulda +5°C dan +7°C gacha kuzatiladi. Namgarchilik sharqdan g‘arbga kamayib (300-600 mm) boradi. Shimoliy Kanada va Alyaska yarim oroli boʻylab choʻzilgan. Bu yerda qutbli tun hodisasi Arktika doirasidan tashqarida sodir bo'ladi. Qishda havo harorati -40 ° C gacha tushishi mumkin, tabiiy sharoiti juda qattiq va sovuq. Sovuq mavsum uzoq davom etadi, erish faqat kalendar yozining boshida, mo'tadil kengliklarning havo massalari ta'sir qilganda sodir bo'ladi. Yillik miqdori shimoldan janubga 100 mm dan 600 mm gacha bo'lgan yog'ingarchilikni keltirib chiqaradi. Issiq mavsum taxminan bir oy davom etadi, o'rtacha harorat + 5-7 °C