Termiz davlat universiteti sport faoliyati va boshqaruvi fakulteti sport boshqaruvi kafedrasi

Markaziy Amerika xalqlari. 
Yevropaliklar mustamlaka qilib olgan 
davrlargacha bu mintaqada inklar, mayya va aseteklar davlatlari mavjud bo’lgan. 
5
Jismoniy tarbiya tarixi. R.S.Salomov.2018 T. 

---

9 
XII asrlarda bu mamlakatlarda ma’lum darajada jismoniy tarbiya tizimi mavjud 
bo’lgan. Bunda davlat miqyosida va oila sharoitida tarbiya berish amalga oshirilgan. 
Tashkil qilingan maktablarda o’yinlar va boshqa jismoniy mashqlar bilan 
shug’ullanishgan. Kamondan o’q otish, tayyoqlarni (nayza) uloqtirish, qilich va 
qalqon bilan ishlash karatega o’xshash kurash kabi harbiy-jismoniy tayyorgarlik 
amalga oshirilgan. Inklar va aseteklarda uzoq masofalarga yugurish hayotiy ehtiyoj 
bo’lib hisoblangan. Ko’pchilik o’yinlar va mashqlar bu xalqlarning diniy 
marosimlari, urf-odatlari bilan bog’liq bo’lgan. Shuningdek, qabilalar aro o’yinlar, 
diniy bayramlar, tantanalar, atletik musobaqalar tashkil etilgan. Butun jismoniy 
tarbiya tizimi aborigen xalqlarning mehnat, harbiy va hayotiy turmushida katta o’rin 
tutgan. Yevropaliklarning bosqinchilik, talon-taroj qilish, o’ldirish, majburlash kabi 
harakatlari Amerika xalqlarining jismoniy madaniyat tizimi rivojlanishiga salbiy 
ta’sir etgan. 
Afrika mintaqasidagi xalqlar. 
O’rta asrlarda Afrika xalqlari orasida mehnat, 
harbiy ishlar va ijtimoiy turmush orqali jismoniy madaniyat shakllari belgilangan. 
Jismoniy tarbiya oilada, ovchilar tomonidan qabilada va «xudo»lar uyida berilgan. U 
ko’pincha musobaqalashish shaklida amalga oshirilgan. Bunda kamondan o’q otish 
va tayoqlarni mo’ljalga tekkizish (viyel), ustunga kim uzarga tirmashib chiqish 
kabilar qo’llanilgan. Raqslar bilan birgalikda harbiy mashqlar qo’shib o’rgatilgan. 
Yoshlarni harbiy jihatdan tayyorlash maqsadida oilada yoki 
«xudo»larning uylarida qabila, urug’ boshliqlari rahbarligida turli xil an’anaviy 
marosimlar tashkil etilgan. Bunda kurash, nayza va lappak uloqtirishdan keng 
foydalanilgan. O’g’il va qizlardan iborat yoshlarni tarbiyalash tizimida tamtam 
sadolari ostidagi an’anaviy (ritual) raqslar, turli harakatli o’yinlar, akrobatik 
mashqlar asosiy vosita sifatida xizmat qilgan. An’anaviy marosimlar kurashsiz, 
chidamlilik, epchillik, jasrurlikni tarbiyalovchi sport turlarisiz tashkil etilmagan. Bu, 
o’z navbatida, xalqlarning jipsligi, inoqligi, ahlligini ta’minlashga xizmat qilgan. 
Bosqinchilik va mustamlakachilik tazyiqi Afrikada milliy jismoniy madaniyatining 
ancha susayishiga sabab bo’lgan. 

---

10