Termiz davlat universiteti sport boshqaruvi kafedrasi jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

Nazorat savollari:
1. Sport mashg‘ulotida moslashish tushunchasiga ta’rif bering.
2. “Tez moslashish” tushunchasini ifodalab bering?
3. “Uzoq muddatli moslashish” tushunchasiga ta’rif bering.
4. Sportchi tanasida moslashish o‘zgarishlari ro‘y beradigan asosiy yo‘nalishlar.
5. “Funksional zaxira doirasi” va “jadallashtiruvchi moslashish doirasi” tushunchalariga ta’rif bering.

3-MA’RUZA. SPORT TRENIROVKASINING VOSITALARI VA METODLARI.


REJA:
1. Sport mashg‘ulotlarining vositalari.
2. Jismoniy mashqlar sport mashg‘ulotlarining asosiy vositasi sifatida.
3. Sport mashg‘ulotlari tizimida tayyorgarlik mashqlari.
4. Sportda qo‘llaniladigan uslublar.


Tayanch tushunchalar: sport mashg‘uloti vositalari, jismoniy mashqlar, jismoniy mashqlar tasnifi, tayyorgarlik mashqlari, sportda qo‘llaniladigan uslublar, og‘zaki tushuntirish metodlari, ko‘rgazmali ta’sir uslublari, harakatni ko‘rsatish (namoyish etish) metodlari, harakat faoliyatiga o‘rgatish uslublari.
Insonning harakat faoliyati asosida harakat vazifalarini bajarish usuli sifatidagi harakat kuchi yotadi. Sport mashg‘ulotlarining vositalari sportchini mahoratiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki bevosita ta’sir ko‘rsatuvchi har xil jismoniy mashqlardir. Sport mashg‘ulotlarini vositalar tizimiga aniq sport turini, mutaxassislik sport predmeti bo‘lib hisoblanadigan mashqlar tanlanadi.
Umumiy jismoniy tayyorgalik mashqlari harakat faoliyatining vazifalarini hal etish vositalaridir. Harakat kuchi makondagi harakat shakli (harakat)) va holatlar (vaziyat) iborat bo‘lishi mumkin. Qo‘yilgan vazifalarga ko‘ra harakat kuchi maishiy, mehnat, o‘quv yoki sport xarakteriga ega bo‘lishi mumkin.
Agar biz yurib ketayotgan transportga (masalan avtobusga) yetib chiqib olish uchun yugursak, unda harakat kuchi sifatidagi yugurish maishiy yo‘nalishga ega bo‘ladi.
Agar biz yugurish texnikasini yaxshilash, yoki chidamlilik, tezlikni oshirish maqsadida yugursak, unda harakat kuchi sifatidagi yugurish sport yo‘nalishiga ega bo‘ladi.
Shuning uchun ham har qanday harakat kuchi jismoniy mashq hisoblanavermaydi, faqat ko‘p marta takrorlash yo‘li bilan jismoniy takomillashish yoki sport tayyorgarligi vazifasini hal etuvchilarigina jismoniy mashq doirasiga kirishi mumkin.
Jismoniy mashqlar bir (egilish, o‘tirish va h.k) yoki bir qator harakatlardagi (o‘yinlar, gimnastika mashqlari va boshq,) iborat bo‘lishi mumkin..
Sport mashqlari harakat ko‘nikmalarini shakllantirish va takomillashtirish yoki sportchining funksional imkoniyatini oshirishga qaratiladi.
Hap ikkala holatda ham bu sportchiga taqdim etilayotgan ishga moslashish (tanani harakat faoliyatiga ko‘nikishi) qonuniyati bo‘yicha amalga oshadi.
Jismoniy mashqlarni bajarish paytida kishi tanasida ro‘y beradigan o‘zgarishlar mashq samarasi sifatida belgilanadi. Mashq bajargandan keyin tanada qoladigan o‘zgarishlar izli mashq samarasi sifatida belgilanadi.
Mashg‘ulotlar, izli mashq samaralarining ma’lum davrini umumlashtirish yakuniy yoki mashq samarasi sifatida belgilanadi.