Termiz davlat universiteti pedagogika fakulteti "umumiy pedagogika" kafedrasi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

---

47 

 

 

 

II.3. O‟quv fanlarida interfaol usullardan foydalanish orqali barkamol 

avlod qilib tarbiyalash 

 

    O`zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  «Barkamol  avlod  yili  Davlat 

dasturi  to`g`risida»gi  Qarorida:  «…  ta`lim  jarayoniga  yangi  axborot-

kommunikatsiya  va  pedagogik  texnologiyalarni,  elektron  darsliklar,  multimediya 

vositalarini keng joriy etish...» bilan bir qatorda «… o`qituvchilar va murabbiylar 

mehnatini  moddiy  hamda  ma`naviy  rag`batlantirish  bo`yicha  samarali  tizimni 

yanada rivojlantirish...» qat`iy vazifalardan biri qilib belgilangan. 

     Darhaqiqat,  maktablarimizning  moddiy  bazasi  keng  rivojlantirilishi, 

darsliklar,  ta`lim  standartlari  va  o`quv  dasturlari  muntazam  takomillashtirilib 

borilishi,  shuningdek,  o`qituvchining  kasbiy  tayyorgarligi,  mahorati  va 

bilimdonligi,  zamonaviy  pedagogik  texnologiyalar,  interfaol  usullarni  darslarda 

qo`llay olishi ham juda muhimdir. U o`quvchiga puxta bilim berishi, erkin, ijodiy 

fikrlash ko`nikma, malakalarini hosil qila olishi ham zarur. 

     Takomillashtirilgan  standartlar,  yangi  o`quv  dasturlari  boshlang`ich 

sinflardanoq  o`quvchini  erkin  fikr  yuritish  orqali  muloqotga  kirisha  olish 

qobiliyatini shakllantirishga, so`z boyliklarini oshirishga, o`qish texnikasini yaxshi 

egallashga,  chiroyli  va  savodli  yozish  ko`nikmasini  hosil  qilishga,  nutq 

madaniyatini yuksaltirishga e`tibor qaratishni taqozo etmoqda. 

     Shu  bois  ham  ta`lim  jarayonini  insonparvarlashtirish,  liberalizatsiya 

qilish  (erkinlashtirish)  demokratizatsiyalashtirish,  bolaga  samimiy  va  do`stona 

munosabatda  bo`lish,  hamkorlik  va  hamijodkorlikda  tashkil  etishni  taqozo 

etmoqda. Qisqa qilib aytganda, o`quv jarayoni markazida o`quvchi shaxsi va qadri, 

ma`naviyati turmog`i lozim. O`quv jarayoni o`quvchi shaxsi, uning ma`naviyatiga 

qaratilgan va yo`naltirilgan bo`lishi talab etilmoqda. 

     Shuni  e`tiborda  tutish  kerakki,  shaxsga  qaratilgan  ta`lim  o`quvchining 

o`quv-biluv  mehnatini  tashkil  etishni  harakatlantiruvchi,  uning  qiziqish,  xohish, 

talab-istaklarini ro`yobga chiqaruvchi kuch bo`lib xizmat qiladi. 

---

48 

 

 

 

     O`quvchi  shaxsiga  qaratilgan  ta`lim,  o`quvchining  faolligini  oshirish, 

mustaqil,  ijodiy  fikrlashga  o`rgatish,  mustaqilligini,  erkinligini  ta`min  etish, 

qiziqishlari  asosida  (motivatsiya)  ish  yuritish,  ichki  imkoniyatlarini  ishga  solish, 

o`z qiziqishlari orqali qo`shimcha ta`lim olishga yo`llash, o`z-o`zini rivojlantirishni 

o`z ichiga oladi. 

Interfaol ta`lim jarayonida dars o`quvchilarning o`zaro muloqotlari asosida 

amalga oshiriladi. Interaktiv ingliz so`zidan olingan bo`lib, «Interakt», ya`ni, Inter 

— bu «o`zaro», «akt» — harakat, ta`sir, faollik ma`nolarini bildiradi. 

 Interfaol metod — ta`lim jarayonida o`qituvchi va o`quvchilar o`rtasidagi 

faollikni  oshirish  orqali  ularning  o`zaro  harakati,  ta`siri  ostida  bilimlarni 

o`zlashtirishni  kafoiatlash,  shaxsiy  sifatlarni  rivojlantirishga  xizmat  qiladi.  Ushbu 

usullarni  qo`llash  dars  sifati  va  samaradorligini  oshirishga  yordam  beradi.  Uning 

asosiy mezonlari — norasmiy bahs-munozaralar o`tkazish, o`quv materialini erkin 

bayon  etish,  mustaqil  o`qish,  o`rganish,  seminarlar  o`tkazish,  o`quvchilarni 

tashabbus  ko`rsatishlariga  imkoniyatlar  yaratilishi,  kichik  guruh, katta  guruh,  sinf 

jamoasi  bo`lib  ishlash  uchun  topshiriq,  vazifalar  berish,  yozma  ishlar  bajarish  va 

boshqalardan iborat. 

     Interfaollik,  bu  —  o`zaro  ikki  kishi  faolligi,  ya`ni,  bunda  o`quv-biluv 

jarayoni  o`zaro  suhbat  tariqasida,  dialog  shaklda  (kompyuter  aloqasi)  yoki 

o`qituvchi-o`quvchilarning o`zaro muloqotlari asosida kechadi. 

Interfaollik  —  o`zaro  faollik,  harakat,  ta`sirchanlik,  o`quvchi-o`qituvchi, 

o`quvchi-o`quvchi  (sub`yekt-sub`yekt)  suhbatlarida  sodir  bo`ladi.  Interfaol 

metodlarning bosh maqsadi — o`q jarayoni uchun eng qulay muhit vaziyat yaratish 

orqali  o`quvchining  faol, erkin,  ijodiy  fikr  yuritish,  uni  ehtiyoj,  qiziqishlari, ichki 

imkoniyatlarini  ishga  solishga  muhit  yaratadi. Bunday  darslar  shunday  kechadiki, 

bu  jarayonda  bironta  ham  o`quvchi  chetda  qolmay,  eshitgan,  o`qigan,  ko`rgan 

bilgan  fikr-  mulohazalarini  ochiq-oydin  bildirish  imkoniyatiga  ega  bo`ladilar. 

O`zaro  fikr  almashish  jarayoni  sodir  bo`ladi.  Bolalarda  bilim  olishga  havas, 

qiziqish ortadi, o`zaro do`stona munosabatlar shakllanadi. 

 

---

49