Tеrmiz davlat univеrsitеti kasbiy ta’lim kafedrasi

ISHNING BAJARISH TARTIBI


BRUSOK

№	Ish kеtma-ketligi	Ish eskizi	Asboblar		Moslamalar
			O'lchov	Ish
1	Mos yog’och tanlash va lQ20 uznligidagi eni		Lineyka qalam	Tiluvch va qirquvchi arralar	Durodgorlik dasgohi
2	”’’` *Bet* hosil qilish		Lineyka qalam control brusok	Sherxebel , taxta randa va japes randa	Drodgorlik dasgohi
3	Yordamchi bet hosil qilish		Go’niya	Sherxebel , taxta randa va japes randa	Durodgorlik dasgohi
4	Brusokning enini rostlash		Xatkash go’niya	Sherxebel , taxta randa va japes randa	Durodgorlik dasgohi
5	Brusokning qalinligini rostlash		Xatkash	Sherxebel , taxta randa va japes randa	Durodgorlik dasgohi
6	Brusokning uzunligini rostlash		Lineyka qalam control brusok	Qirquvchi arra	Durodgorlik dasgohi

Jihozlar, asbob va moslamalar: Dasgoh, arra. randa, bolg’a,iskana, parma. egov, jilvir qog'oz, o'lchov chizg'ichi, qalam, andazalar vaish chizma va Yog'och material (kedr, zirk, qayin, qopa qayin. eman, shumtol, yong'oq va xokazo).
.
Mashg'ulot yuzasidan topshiriq: Ish turiga qarab qirquvchi, yo‘nuvchi, oyuvchi iskunalar tanlash. Iskunalarni charxlash va o‘tkirlik burchaklarini tekshirish. Buyumlarni teshish uchun parma va yordamchi moslamalarni tanlash va mahkamlash, qisqichga o‘rnatish.
Tayyorlanadigan buyumni texnologik xaritasini tuzish.Tayyorlanadigan buyumlarga mos Yog'och tanlash (kedr, zirk, qayin, qopa qayin. eman, shumtol, yong'oq va xokazo).Tayyorlanadigan buyumni chizma bo'yicha rejalash.Biriktiriladigan qismlarida tirnoq-qulokva uyalarni rejalash.
Tirnok chiqarish va quloq ochishbiriktirish usullaridan foydalanib buyumlarni yig'ish.Buyumlarni jilvirlab pardozlash va aliflab yoki loklash ishlarini bajarish.
9Tayyor bo'lgan buyumni o'qituvchi yoki o'quv ustasiga topshirish


Tayyorlanadigan buyumlar: Duradgorlik guniyasi, porsi guniya, xatkash. Yog'och bolg'a, japs raida dastasi, bolg'a dastasi, kitob tokchasidai birortasini tanlab olib buyum tayyorlash.


Nazorat uchun savollar:

1. 
   Buyum yasash texnologiyasini tartibi ia bosqichlarini
   tushuntiring.
   
2. 
   Buyumlarni rejalashda zakatovkaning qanday sirtlari bacha
   sifatida xizmat qilish kerak
   
3. 
   Rejalash asboblaridan foydalanib chizma bo'yicha rejalashdan tashqari bu ishning yana kayeday unumdor yo'llari bor?
   
4. 
   

Mustaqil ta'lim uchun topshiriklar.
Arra turlari.ularni ishga sozlash. mavzusi

	XATKASH			1 – chizma
	T.N^0	Nomi	Materiali		Soni
	1	Kunda	Qattiq yog’och		1
	2	Xatcho’p	Qattiq yog’och		2
	3	Pona	Qattiq yog’och		1
	4	Chizg’ich	ST.Z markali po’lat		2

	BOLG’A DASTASI			3 – chizma
	T.N^0	Nomi	Materiali		Soni
	1	basta	Yog’och		1
	JAPSRANDA DASTASI			4 – chizma
	T.N^0	Nomi	Materiali		Soni
	1	Basta	Qattiq yog’och		1

	YOG’OCH TO’QMOQ			5 – chizma
	T.N^0	Nomi	Materiali		Soni
	1	To’qmoq	Qattiq yog’och		1
	2	Basta	Qattiq yog’och		1

	YOG’OCH SERKULI			6 – chizma
	T.N^0	Nomi	Materiali		Soni
	1	Shayba	St.5 markali po’lat		1
	2	Quloqli gayka	St. 3 markali po’lat		1
	3	Oyoqlar	Qattiq yog’och		2
	4	Qotiruvchi halqa	Ø 3 po’lat sum		1
	5	Bo’r tutqich	Tunuka		1
	6	Markaz	St.3 markali po’lat.		1

	TAXTARANDA KUNDASI			7 – chizma
	T.N^0	Nomi	Materiali		Soni
	1	Kunda	Qattiq yog’och		1
	KITOB TOCHKASI			8- chizma
	T.N^0	Nomi	Materiali		Soni
	1	Osma	St.2 markali po’lat		2
	2	Orqa devor	Yog’och		1
	3	Yon devor	Yog’och		2
	4	Burama devor			14
	5	Tokcha	Yog’och		2
	6	Reyka	Yog’och		4

Amaliy mashg’ulot


Mavzu: Duradgorlikda ishlatiladigan rejalash asbob va uskunalari. Yog`och materiallarini rejalash, yo’nish, , randalash. Ish usullarini o’rganish va malaka hosil qilish. Chizma, ko’rgazma va xavfsizlik qoidalari


Shakllantiriladigan bilimlar: Birikmasiz, egri chiziq shaklidagi buyumlarni tayyorlashni texnik-texnologik ma’lumotlari. Fanera materiallaridan egri chiziq shaklidagi buyumlarni tayyorlash usullari. Fanera va yog’ochni turli xil shakldagi silliqlashda qo’l asboblaridan foydalanish. Yog’ochni qo’l asboblaridan foydalanib silliqlash,aniq o’lchamga keltirish usullari.


Ishdan maqsad: Birikmasiz egri chiziq shaklidagi buyumlarni randalash va silliqlash usullari. Birikmasiz egri chiziq shaklidagi turli xil buyumlarni tayyorlash.


Jihozlar, asbob va moslamalar: Millimetrli chizg’ich, qalam, lekala, sirkul va har xil naqsh andozalari, duradgorlik arrasi, lobzik arra, randa, jilvir qog’oz, egov va boshqalar.


Mashg’ulot yuzasidan topshiriq: Fanera va yog’ochni randalash asboblaridan foydalangan holda birikmasiz egri chiziq shaklidagi (shift uchun fanera naqsh gullar, rom uchun ustunlar, deraza va eshik arkalari va hokazo) buyumlar tayyorlash.


Topshiriqni bajarish yuzasidan ko’rsatma:

1. 
   Tayyorlanadigan buyumni texnologik xatitalarini tayyorlash.
   
2. 
   Tayyorlanadigan buyumga mos yog’och va fanera materiallar tanlash.
   
3. 
   Tayyorlanadigan buyumni chizma boyicha andazalar yordamida rejalash va o’lcham boyicha arralash.
   
4. 
   Fanaralar yuzasini tushirilgan chizma boyicha lobzik arra yordamida arralash.
   
5. 
   Buyumni asosiy qirralarini egovlash.
   
6. 
   Buyumni yuzasini jilvirlash va pardozlash ishlarini bajarish.
   

Tayyorlanadigan buyumlar: Shift uchun fanera naqsh gullar, rom uchun naqshdor ustunlar, deraza va eshik arkalaridan birortasini tanlab olib tayyorlang.


Nazorat uchun savollar:
1.Birikmasiz, egri chiziq shaklidagi buyumlarni tayyorlashni texnik-texnologik ma’lumotlarini ayting.
2. Faneraning turlari va tayyorlashning texnik-texnologik ma’lumotlarini ayting


Mustaqil ta’lim uchun topshiriqlar.
Faneraning turlari va tayyorlashning texnik-texnologik ma’lumotlari. Yog’ochni turli xil shaklda silliqlashda qo’l asboblaridan foydalanishning texnik-texnologik ma’lumotlari. Xalq xunarmandchiligidagi rivojlangan birikmasiz egri chiziq shaklidagi buyumlarni tayyorlash usullari.


DURODGORLIK RANDALARI VA ULARNI ISHGA SOZLASH

Yog‘ochdan buyum tayyorlash uchun kerakli material arralab olingandan so‘ng uning sirtini tozalash, silliqlab tekislash va aniq o‘lchamga keltirish uchun randalash ishlari bajarila-di. Bu maqsadda turli xil randalardan foydalaniladi.

Duradgorlik randalari vazifalariga ko‘ra sirtlarni to­zalash, silliqlash, tekislash maqsadida ishlatiladigan, ya’ni yog‘ochga birlamchi ishlov beruvchi randalarga va maxsus randalarga bo’linadi
г
Duradgorlik randalari:
a-sherxebe.l; b-taxta randa; v -mushranda: 1- pona; 2-kunda; 3 - tig‘; 4-temir pushtak; g-pushtakli tig’; d -japs randa; 1- tig‘; 2-pushtak; 3 - pona; 4 dasta; 5 ~ bolg‘alash tugmasi.

Bular sherxebel, taxta randa, mushranda, japsrandalardan, hamda zakrov randa, chok randa, konish ran­da, dila randa, chorabzal randalar va boshqalardan iborat.

Quyida bu randalarning vazifasi, tuzilishi va ularni ishga sozlash usullari bilan tanishib o‘tamiz.
Sherxebel yog‘och materiallarning sirtini tozalash va qa-lin payraxa olish yo‘li bilan xomaki randalash maqsadida ishlatiladi.
Sherxebelning asosiy qismlari kunda, tig‘ va ponadan ibo­rat bo‘lib, kundasining uzunligi 250—260 mm, eni 40—45 mm, qalinligi 60 mm bo‘ladi. Tig‘ining eni 30 mm bo‘lib, kesuvchi qirrayey yey shakliga zga. Bu esa qalin payraxa olib oson ran­dalash ymkonini beradi. Qanday qalinlikdagi payraxa oli-nishiga qarab tig‘ni kundadan turlicha chiqariladi. Sherxebel-da sirtdarvi silliq va tekis randalab bo‘lmaydi.
Sirtlarni silliq randalash uchun taxta randa ishlatila­di. Taxta', randa sherxebeldan kundasining enliligi va tig‘i-!!ing to‘g‘ri b^yaishi bilan farq qiladi. Taxta rashta kundasining eni 55—60 mm, tig‘ining eni 45—50 mm bo‘ladi. Bu randa yordamida sirtlarni silliq randalash uchun tig‘ni yupqa pay­raxa oladigan qilib kundadan mumkin qadar oz chiqariladi. Payraxa qalin olinsa, sirtlar silliq chiqmaydi.
Ayrim hollarda o‘quvchilarning yoshlarini, jismoniy qobiliyatlarini hisobga olib sirtlarni silliqlash maqsadida tax­ta randa o‘rnida sherxebeldan foydalanish mumkin. Buning uchun sherxebelning tig‘ini charxlab, to‘g‘ri tig‘li qilib berila-di. Bu holda tig‘ning eni kambar bo‘lib, randalash vaqtida o‘quvchilar ortiqcha qiynalmaydilar.