Termiz davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti jismoniy tarbiya va sport nazariyasi kafedrasi

O‗rgatish: 
a) 
gimnastika devorida cho‗qqayib osilishdan tik turib bukilib osilish; 
b) 
gimnastika devorida tik turgancha bukilib osilish holatidan o‗qituvchining 
yordami bilan to‗g‗ri qo‗llarda gavdani devorga tortish (yarimbukish); 
d) 
qo‗shpoyaning pastki yog‗ochiga o‗qituvchi yordami bilan sakrab tayanish; 
e) 
qo‗shpoyaning pastki yog‗ochida cho‗qqayib osilish holatidan qo‗shpoyaning 
yuqoridagi yog‗ochiga ko‗tarilib tayanish. 

---

118 
 
Muhofaza qilish va yordam ко‗rsatish. O‗qituvchi qo‗shpoyaning yuqoridagi yog‗ochi ostida 
talabadan o‗ng tomonda turib, chap qo‗li bilan uni tosi ostidan, o‗ng qo‗li bilan son oldidan ushlab 
ko‗maklashadi. 
Qo‗shpoyaning  pastki  yog‗ochiga  to‗ntarilib chiqib  tayanish.  Tik turib bukilgan qo‗llarda 
osilish holatidan bir oyoq orqaga uzatiladi. Keyin shu oyoq bilan siltanib, ikkinchisi bilan depsinib, 
qo‗llarni  yoymasdan oyoqlarni  qo‗shpoyani  yog‗ochi  ustidan  yuqoriga-orqaga dadil  yo‗naltirib, 
sonlarning  ustki  yuzasini  qo‗shpoya  yog‗ochi  ustiga  qo‗yiladi.  Oyoqlarning  old  yuzasidagi 
mushaklarni  taranglashtirib, qo‗llarni to‗g‗rilaguncha tos-son bo‗g‗inidan va bel  qismidan dadil 
to‗g‗rilanib  (oyoqlarni  tushirmasdan)  tayanish  holatiga  chiqilib,  boshni  ko‗tarib  kerishiladi. 
О‘rgatish: 
a) 
qo‗shpoyani pastki yog‗ochida yoki past yakkacho‗pda tayanish holatidan gavdani 
oldinga engashtirish. Keyin to‗g‗rilab. qo‗llarni to‗g‗rilab tayanish holatiga qaytish; 
b) 
bir  oyoq  bilan  siltanib  va  ikkinchisi  bilan  depsinib,  oyoqlar  bilan  yuqoridagi 
qo‗shpoya  yog‗ochiga tayanib,  qo‗shpoyani  pastki  yog‗ochida kerilib  osilish  va keyinchalik bir 
oyoq bilan siltanib, ikkinchisi bilan depsinib to‗ntarilgan holda chiqib tayanish (o‗qituvchi yordami 
bilan); 
d) bir oyoq bilan siltanib, ikkinchisi bilan depsinib to‗ntarilib chiqish. 
Muhofaza qilish va yordam ko‗rsatish. O‗qituvchi talabani chap tomonida – oldinroq turib, 
chap qo‗li bilan talabani oyoqlaridan, o‗ng qo‗li bilan belidan ushlab yordamlashadi va tayanish 
holatiga chiqayotganda chap qo‗li bilan yelka ostidan, o‗ng qo‗li bilan esa, pastdan, oyoqlaridan 
ushlab yordamlashadi. 
Qo‗shpoyaning pastki yog‗ochida cho‗qqayib osilish holatidan yuqoridagi yog‗ochiga 
ko‗tarilib tayanish (102-rasm). O‗ng oyoqda cho‗qqayib osilish holatidan qo‗llarni bukib, 
chap oyoq orqaga uzatiladi. O‗ng oyoq bilan siltanib va chap oyoq bilan depsinib, 
qo‗llarning bukishi davom ettiriladi, oyoqlarni shitob bilan yuqoridagi qo‗shpoya yog‗ochi 
ustidan yuqoriga-orqaga yo‗naltirib birlashtiriladi. 
 
102-rasm. 
Tos-son bo‗g‗inidan bukila borib, oyoqlar qo‗shpoya yog‗ochi ustiga sonlarning yuqori qismi 
bilan qo‗yiladi. Qolgan barcha harakatlar qo‗shpoyaning pastki yog‗ochida to‗ntarilib chiqishdek 
bajariladi. 
Qo‘shpoyaning yuqoridagi yog‗ochiga tayanish holatidan oldinga tushib, pastki yog‗ochga 
yotib osilish. Qo‗shpoyaning yuqoridagi yog‗ochida tayanish holatidan boshni oldinga engashtirib, 
qo‗llar bukiladi, so‗ngra gavda oldinga engashtiriladi. Tos-son bo‗g‗inidan bukila borib, oldinga 
tushishni davom ettirib, sonlarning orqa mushaklarini taranglashtirgan holda oyoqlarni tizzagacha 
yog‗ochdan sirpantirib tushirish va kerishish kerak. 
Keyin qo‗llarni to‗g‗rilab, gavdani ham to‗g‗rilab, oyoqlarni tushirib, qo‗shpoyaning pastki 
yog‗ochiga yotib osilish holatiga kelish va kerilish lozim. 

---

119 
 
Qo‗shpoyaning  yuqoridagi  yog‗ochiga  tayanish  holatidan  gavdani  orqaga  tashlab, 
oyoqlarni kerib siltab о‗tib, pastki yog‗ochga yotib osilish. Qo‗shpoyaning yuqoridagi yog‗ochiga 
tayanish holatidan qo‗llarni to‗g‗ri tutib, tosni qo‗shpoya yog‗ochiga yaqin tutgancha yelkalar bilan 
dadil  orqaga  tusha  boshlash  kerak.  Keyin  tos-son  bo‗g‗inidan  bukilib,  oyoqlarni  kerib  pastki 
yog‗och  ustidan  oshirib  o‗tiladi,  to‗g‗rilanib  oyoqlar  juftlashtirilgancha  qo‗shpoyani  pastki 
yog‗ochiga qo‗yiiadi. Yotib osilish holatida kerilib, bosh orqaga engashtiriladi. 
Qo‗shpoyaning pastki yog‗ochida o‗ng (chap) oyoqni oldinda tutib, oyoqlarni kerib tayanish 
holatidan  chap  (o‗ng)  oyoqni  siltab  o‗tib  90°  va  270°ga  burilib,  sakrab  tushish.  O‗ng  oyoqni 
oldinda  tutib  oyoqlarni  kerib  tayanish  holatida  o‗ng  qo‗l  pastdan  almashtirib  ushlanadi.  Chap 
oyoqni  dadilroq  harakatlantirib,  oyoqlar  bilan  chap  tomonga  siltanib,  chap  qo‗1  bilan  itarib 
yuborish va gavda og‗irligini o‗ng qo‗lga o‗tkazguncha chap oyoqni qo‗shpoya yog‗ochi ustidan 
siltab  o‗tib,  o‗ng  tomonga  burilish  kerak.  Oyoqlarni  birlashtirib  kerilish  va  chap  qo‗lni 
yuqorigatashqariga uzatib, jihozga o‗ng tomonlama ohista sakrab tushish lozim. Shu sakrab tushish 
270°ga aylanib bajarilganda chap qo‗l bilan itarib yuborgandan keyin, shu qo‗1 bilan o‗ng qo‗lning 
o‗ng tomonidan teskari ushlab olib va o‗ng qo‗1 bilan itarib yuborgan holda yana o‗ng tomonga 
180°ga burilish zarur. Bunda jihozga nisbatan chap tomon bilan sakrab tushiladi. 
Qo‗shpoyaning  pastki  yog‗ochiga  burchak  hosil  qilib  tayanib  o‗tirish  holatidan  orqaga 
siltanganda  kerilgan  holda  orqaga  burilib,  sakrab  tushish.  Qo‗shpoyaning  pastki  yog‗ochiga 
burchak hosil qilib, unga ko‗ndalangiga tayanib o‗tirish holatidan yuqoridagi yog‗ochdan chap qo‗l 
bilan  ushlagancha  oyoqlar  keriladi.  Oldinga  engashib,  o‗ng  qo‗1  bilan  old  tomondan,  oyoqlar 
orasidan, pastki yog‗ochdan teskari ushlanadi. Orqaga siltanib, chap oyoq pastki yog‗och ustidan 
siltanib  o‗tiladi  va  chap  qo‗1  yuqoridagi  yog‗ochdan  itarib,  qo‗yib  yuboriladi.  Chap  tomondan 
orqaga  burilib,  oyoqlarni  birlashtirib  va  chap  qo‗lni  yon  tomonga  uzatib  kerilish  kerak. 
Qo‗shpoyani o‗ng tomonidan sakrab tushiladi. 
Qo‗shpoyaning pastki yog‗ochiga sonda о‗tirgan holatdan orqaga burchak hosil qilib sakrab 
tushish. O‗ng sonda o‗tirish holatidan oyoqlarni oldinga siltab burchak hosil qilib o‗tiriladi, ayni 
vaqtda chap qo‗l bilan qo‗shpoyaning pastki yog‗ochidan talabani son ostidan teskari ushlanadi. 
O‗ng tomondan orqaga burila borib, chap qo‗l bilan gavdani dadil burib, pastki yog‗och ustidan 
siltab o‗tiladi. Chap qo‗lga tayangan holda o‗ng  qo‗l bilan  yuqoridagi  yog‗ochni  itarib  yuborib 
batamom to‗g‗rilanish va kerilish kerak bo‗ladi. Shundan so‗ng qo‗shpoyaga nisbatan chap tomon 
bilan yarimcho‗qqayib, ohista sakrab tushish lozim. Sakrab tushish orqaga burilib ijro etilganda, 
oyoqlarni siltab o‗tkazish vaqtida o‗ng qo‗lni pastki yog‗och ustidan almashtirib ushlab va chap 
qo‗l bilan itarib, chap tomondan orqaga burilish zarur. 
Muhofaza qilish va yordam ко‗rsatish. O‗qituvchi talabani chap tomonida turib chap qo‗li 
bilan uni tosi ostidan, o‗ng qo‗li bilan o‗ng yelkadan va burilish davomida har ikki qo‗li bilan gavda 
(beli)dan ushlab ko‗maklashadi.