Termiz davlat universiteti iqtisodiyotva menejment kafedrasi

Foyda (aralash daromad) – korporatsiyalarning birlamchi daromadlari (moliyaviy va nomoliyaviy), shuningdek, mayda nokooperativ korxonalar daromadlari.

Mulkdan olingan daromadlar – iqtisodiyotning barcha sektorlarida olingan birlamchi daromadlar: foizlar, dividendlar, renta, bevosita xorij investitsiyalaridan olingan daromadlar. Lekin yashaladigan va yashalmaydigan binolar uchun ijara haqqi mulkdan olingan daromad emas, balki xizmatlar uchun to`lovlar sifatida qaraladi.

Ishlab chiqarish va import soliqlari – davlat boshqaruv organlarining birlamchi daromadlari. Aytish lozimki, daromadlar va mulkdan olingan daromadlar birlamchi daromadlar sifatida qaralmaydi va qayta taqsimlash to`lovlari sifatida qaraladi.

Ish haqqi – o`z mamlakati va xorij davlati YAIMni yaratishda ishtirok etgani uchun mamlakat rezidentlariga to`langan ish haqqi. SHunday qilib, hisoblamadagi ish haqqi, daromadlarni hosil bo`lishi hisoblamasidagi ish haqqiga teng kelmaydi, chunki unda rezident va norezidentlarga to`langan to`lovlar, shu mamlakat YAIMni yaratishda qatnashganlariga to`lanadi. Demak, bu ikkita ish haqqi faqat favqulotda arifmetik jihatdan teng bo`lib qolishi mumkin, xolos.

Milliy daromad, shu mamlakat rezidentlari tomonidan olingan birlamchi daromadlar yig’indisini beradi. Milliy daromad ham yalpi asosda, ham sof asosda aniqlanishi mumkin (asosiy kapital iste`molini hisobga olgan va olmagan holda). YAlpi asosda hisoblangan yalpi milliy daromad deb, sof asosda hisoblangan esa sof milliy daromad deb ataladi.

YUqorida qayd qilinganidek, YAIM bilan YAMD ko`rsatkichlari orasidagi farq, shu mamlakat rezidentlarining xorijdan olgan daromadlari qoldig’idan tashkil topadi. Odatga ko`ra, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda YAMD YAIMdan ko`p, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa uning aksi YAMD YAIMdan kam. Bunga sabab, rivojlangan mamlakatlar, xorijga qo`yilgan investitsiyalardan ko`proq daromad oladilar.