Termiz davlat universiteti iqtisodiyotva menejment kafedrasi

YAQQ= YAICH – OI
YAQQning bozor bahosidagi qiymati quyidagicha aniqlanadi:
YAQQbb = YAQQab + SSm.va imp.
Bu yerda:
SSm.va imp. – mahsulot va importga sof soliq, ya’ni:
SSm.va imp. = Soliq m.va imp. – Subsidiya m.va imp.
YAIMni quyidagi 3 usul bilan hisoblash mumkin:
1. YAlpi qo’shilgan qiymat yig’indisi (ishlab chiqarish) usuli.
2. Birlamchi daromadlar yig’indisi (taqsimlash) usuli.
3. YAkuniy foydalanish komponentlari (pirovad yig’indisi) usuli.
YAIMni ishlab chiqarish usulida hisoblash uchun tarmoqlar yoki sektorlar bo’yicha guruhlangan barcha mustaqil rezidentlarning yalpi qo’shilgan qiymati jamlanadi:
YAIM=∑YAQQ
YAQQ =YAICH-OI
YAICH – tarkibiga quyidagilar kiradi:
– barcha mahsulotlar;
– boshqa institutsional birliklarga, xususan, davlat boshqaruv organlari va notijorat tashkilotlarga ko’rsatilgan xizmatlar;
– uy xo’jaligi va yashash uchun ko’rsatilgan zaruriy xiz-matlar qiymati.
Oraliq iste’moli quyidagi elementlardan tashkil topadi:
– moddiy xarajatlar;
– nomoddiy xizmatlar uchun to’lovlar;
– safar xarajatlari va mehmonxona xizmatlari;
– oraliq iste’molning boshqa xarajatlari;
– mehmonxona xarajatlari.
Taqsimlash usuli. YAIM bu usulda hisoblanganda, uning hajmi mamlakat hududidagi barcha rezident va norezidentlarga to’langan bir-lamchi daromadlar yig’indisi teng bo’ladi.
YAIM=∑ BD( birlamchi daromad).
1993-yilda statistika amaliyotiga kiritilgan MHT ning uchinchi xalqaro standarti bo’yicha quyidagi daromadlar birlamchi daromad hisoblanadi:
1. Ishlab chiqarish faoliyatidan olinadigan daromadlar:
a) mehnat haqi hamda ishlab chiqarish va iqtisodiyotdagi sof soliqlar;
b) yalpi foyda va yalpi aralash daromadlar.
2. Mulkdan olingan daromadlar, ya’ni boshqa iqtisodiy birliklarda foydalanish uchun ularning ixtiyoriga berilgan moliyaviy va nomoliyaviy aktivlardan olingan daromadlar.
a) foizlar;
b) dividendlar;
s) chet el investitsiyalarini qayta investitsiyalash natijasida olingan daromad turi;
d) sug’urta polislarining egalariga beriladigan mulkdan olingan da-romadlar;
e) renta.
Mehnat haqiga yalpi ish haqi, ijtimoiy sug’urta ajratmalari, natural ish haqi kiradi.
Ishlab chiqarish va import soliqlari 2 xil bo’ladi:
1. Mahsulot va import solig’i
2. Ishlab chiqarishning boshqa solig’i