Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot ta

3. Kapital tarkibini takomillashtirish. Bu jami kapital tarkibida ishlab chiqarishga bevosita xizmat qiluvchi kapitalning, tez aylanib turuvchi kapitalning hissasini oshirishni, kapitalni serunum, binobarin tejamkor texnik vositalarda moddiylashuvini talab qiladi.
4. Mehnat motivatsiyasini kuchaytirish. Bu ishchi va xizmatchilar mehnatini rag’batlantirish orqali ularning tejamkor bo’lishga, mehnat unumdorligini oshirish, mahsulot sifatini yaxshilashga intilishini yuzaga keltiradi.
Raqobatlashuvchi firmaning ishlab chiqarish omillari narxining oshishiga aks ta’siri. Raqobatlashgan bozorda harakat qilayotgan firma ishlab chiqarish omillaridan birining narxi oshganda qanday qaror qabul qilishini ko’rib chiqamiz.
Bozordagi narx va firmaning boshlang’ich (ishlab chiqarish omillari narxi o’zgarmagandagi) chekli xarajati va firma foydasini maksimallashtiruvchi ishlab chiqarish hajmi bo’lsin deylik (2-rasm).




CHekli xarajatning ishlab chiqarish hajmiga bog’liqligi.
Iste’molchi va ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi.
Tovarga narx bozor tomonidan o’rnatiladigan raqobatlashgan bozorda tovarni ishlab chiqaruvchilar bozor narxida (muvozanat narxida) sotadi, shu bozor narxida iste’molchilar tovarni sotib oladi.
Lekin, ayrim iste’molchilar uchun tovarning qiymati uning bozor narxidan ko’ra yuqoriroq. SHuning uchun ham u tovarni bozor narxidan yuqoriroq narxda ham sotib olishi mumkin.
Iste’molchi ortiqchaligi - iste’molchi tomonidan tovarga to’lashi mumkin bo’lgan maksimal narx bilan tovarning haqiqiy narxi o’rtasidagi farqni bildiradi. Aniqroq qilib aytadigan bo’lsak, iste’molchining tovar uchun berishi mumkin bo’lgan maksimal narxdan tovarni sotib olishda to’lanadigan haqiqiy narxning ayirmasiga teng.
Ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi ishlab chiqaruvchi tomonidan olingan umumiy manfaatni bildiradi.
Bir xil ishlab chiqaruvchilar uchun bir birlik mahsulot xarajatlari bozor narxiga teng bo’lsa, boshqa ishlab chiqaruvchi uchun ushbu xarajatlar bozor narxidan kichikdir. Demak, ishlab chiqaruvchilar ushbu tovarni sotishdan foyda, ya’ni ortiqcha manfaat oladilar. Har bir tovar uchun ushbu ortiqcha manfaat tovarning bozor narxi bilan uni ishlab chiqarishdagi chekli xarajati o’rtasidagi farqga teng bo’lib, uni ishlab chiqaruvchi oladi.