Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot ta

2. Oligopoliya sharoitidagi raqobatda ozchilik, lekin g’oyatda yirik firmalar qatnashadi, ular muayyan tarmoqdagi mahsulot ishlab chiqarishni va sotishni o’z qo’lida to’plab oladi. Oligopoliya bozoriga kirib borish yo’lida 3 ta jiddiy to’siq bo’ladi:
1. Bu yerga kirib kelish uchun katta kapital egasi bo’lish kerak, bu esa ko’pchilikda bo’lmaydi.
2. Tabiiy resurslar ayrim kompaniyalar qo’lida mulk sifatida to’planib qolganidan, ular o’zgalarga nasib etmaydi.
3. Ilmiy texnikaviy yangiliklar ayrim kompaniyalar monopoliyasiga aylanib qoladi, shu sababli ulardan boshqalar foydalana olmaydi.Masalan, avtomobil kompaniyalari o’z texnik yangiliklarini sir tutib boshqalarga bermaydi.
Oligopoliyada bir tomondan firmalar bitimga kelishsa, ikkinchi tomondan raqobatlashadi. Ular kelishgan holda ishlab chiqarish hajmini qisqartirish yoki va yuqori narx o’rnatishga intiladilar. Oligopoliya tabiatining ikkiyoqlamaligini duopoliya ko’rsatadi.
Duopoliya – ikki firma hukmronligi bo’lib, oligopoliyaning sodda ko’rinishidir. Hamkorlik zarurati ikki firmani bitimga kelib kartel hosil etishini bildiradi. Bunda ikki tomondan har biri qancha tovar ishlab chiqarishi va necha puldan sotishini belgilab oladi.
Oligopoliya monopoliya singari ishlab chiqarish hajmini cheklaydi, lekin uning narxi sof monopoliya narxidan pastroq, ammo erkin bozor narxidan yuqori bo’ladi.
2.Korxonalarning oligopoliya sharoitidagi xatti-harakatlari.
Oligopoliya - bu shunday bozor turiki, undagi tovar taklifining hammasi, yoki deyarli hammasi bir necha ishlab chiqaruvchi firmalar tomonidan bo’lib olingan va bu bozorga yangi firmalarning kirishi katta to’siq orqali cheklangan bo’ladi.
Oligopoliya so’zi grekcha bo’lib (oligos - bir necha, poleo - sotaman) sotuvchilarning kamligini bildiradi. Oligopol tarmoqlarga misol sifatida AQSHning avtomobil sanoati, po’lat, alyumin, elektrouskunalar va kompyuter tarmoqlarini keltirish mumkin. Bu tarmoqlarda ishlab chiqariladigan umumiy mahsulot hajmi bir necha firmalar hissasiga to’g’ri keladi.
Oligopolik bozorni uning quyidagi uchta xususiyati ajratib turadi: