Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va menejment kafedrasi

3.
 
Merchandayzing bơlimi. 
Agar bayerga mahsulotni sotib olish vaqtida sezgi zarur bơlsa, 
merchandayzerga esa assortimentni sotilishini ta'minlab berish uchun tajriba 
kerak bơladi. 
Bu mutaxassislar juda kơp va tez-tez muloqot qilishadi, chunki ular 
moliyaviy daromadlar uchun mas'ul hisoblanishadi. Demak, merchandayzerlar 
sotuvlar byudjet ramkalarini, tovar kategoriyalari va assortimentdagi liniyalar 
miqdorini belgilab berishadi. Ular bayerlarga mahsulotlarni xarid qilish tartibini 
taqdim qilishadi, ularda narxlar belgilangan (minimal, urta yoki yuqori) hamda 
ularning magazinlarda paydo bo’lish muddatlari ko’rsatilgan bo’ladi. 
River Island kompaniyasining erkaklar 
aksessuarlari 
bo’yicha 
merchandayzeri Nik Atkinson ơz ishi haqida quyidagilarni bayon qiladi: «Men 
bayer va komandaning boshqa a'zolari bilan yonma-yon ơtiraman, magazinlarga 
mahsulotni taqsimlash bơlimining boshliği va merchandayzerning assistenti bilan 
hamkorlik qilaman. Tavakkalni minimumlashtirish, potentsialni maksimizatsiya 
qilish va assortiment balansini rejalashtirish mening vazifamga kiradi. Bizda 
mavsum davomida qancha foyda kơrish va necha foiz chegirma qilish imkoniyati 
xususida ma'lumotlar mavjud bơladi. Merchandayzer kompyuterda yaxshi 
ishlashni bilishi zarur, chunki uning faoliyati hisob-kitob bilan boğlik, u vaziya 
tni tinmay tahlil qilishi kerak. Uning 
eng muhim hussusiyati - u raqamlar 
bilan erkin muomala qila olishi va raqamlarda kerakli ma'lumotlarni kơra olishi 
zarur. Bundan tashqari, dizayn, xarid va merchandayzing bơlimlari ơrtasidagi 
doimiy kommunikatsiya ham katta ahamiyatga ega». 
Merchandayzerlar muhim majlislarda va xaridlar tsikli bilan boğlangan turli 
jarayonlarda asosiy rol o’ynaydi. Ular bayerlarga turli tijorat masalalarida 
konsultatsiyalar beradi, modellar ishlab 
chiqargan 
mamlakati, 
yetkazib 
beruvchisi, ishlab chiqarilgan vaqti, umuman, turli parametrlariga kơra farqlanishi 
mumkin. Ular shuning uchun assortimentning narxi haqida ham ma'lumot berib 
boradilar. Agar mahsulot rejalashtirilganidan past narxga ega bơlsa, ushbu 
assortimentning boshqa yuqori narxdagi tovarlari hisobiga kompensatsiya qilish 
mumkin. 
Buni 
narxlarni 
"mu'tadillashtirish" 
deyiladi. 
Bu 
vaziyat 
assortimentning ơrtacha narxlari rejalashtirilganidan past bơlgan yoki oshib 
ketgan vaziyatlarda kuzatish mumkin. Merchandayzerlar bayerlar va dastlabki yoki 
takroriy buyurtmalarni yetkazib beruvchilar bilan tez-tez muloqotda bơlishadi. Bu 

---

40 
munosabatlar assortimentdagi har bir modelning omadga erishishida muhim 
axamiyatga ega. Ulgurji sotib oluvchilar mahsulotni ishlab chiqish bosqichining 
katta qismini nazorat qilishsa, merchandayzerlar esa estafetani ishlab chiqarish 
bosqichida qabul qilib olishadi. Bayerlar va merchandayzerlar mahsulot yetkazib 
beruvchilar bilan ham qơshma majlislar ơtkazishlari mumkin, bu juda kơp 
mamlakatlarda, hususan, Buyuk Britaniyada ham amalga oshirilmoqda. 
Chakana savdo bilan shuğullanuvchi ayrim kompaniyalarda merchandayzing 
bơlimi ơrniga zahiralarni boshqarish komandasi ishlaydi. Bu komanda nisbatan 
kamroq vazifalarni bajaradi. Boshqa kompaniyalarda reteylerlarga joriy mavsum 
uchun 
yetkazib 
beriladigan 
mahsulot 
bilan 
bayerlar 
emas, 
balki 
merchandayzerlar shuğullanishadi. Merchandayzer, shuningdek, magazinlar 
personali bilan muloqot qilish, mahsulotlarni omborlarga joylashtirish, tovarlarni 
distributsiya qilish bilan ham shuğullanadi. Ayrim kompaniyalarda maxsus 
komandalar mavjud bơlib, ularning a'zolarini magazinlarga maxsulotlarni tarqatish 
bo’yicha menejerlar, optimizatorlar yoki merchandayzerlar, deb ham atashadi. 
Merchandayzer sotuvlarning borishini ham nazorat qiladi, u odatda, sotuvlar 
haqidagi xisobotni har haftada monitoring qiladi. Kơplab moda magazinlari 
elektron kontrol-kassa apparatlari sistemasi bilan jihozlangan bơlgani uchun ular 
barcha ma'lumotlarni zudlik bilan markaziy bazaga yetkazadilar. 
Shuning uchun merchandayzerlar sotuvning har kungi hajmi haqida 
ma'lumotga ega bơlib boradilar. Merchandayzerlar qabul qilingan ma'lumotlar 
asosida ishlab chiqaruvchilardan yaxshi sotilayotgan mahsulotlarni takroriy sotib 
oladilar, yomon sotilayotgan mahsulotlarning esa narxini pasaytiradilar. Shu 
tariqa, merchandayzerlar bayerlar tomonidan shakllantirilgan va tanlangan tovarlar 
assortimentini magazinlarga ơz vaqtida va zaruriy miqdorda yetkazib berishga 
mas'ul bơladilar.