|
TARBIYAVIY ISHLARNING IZCHILLIGI, TIZIMLILIGI HAMDA BIRLIGI PRINSIPI
Avvalo, ta’lim va tarbiya bir maqsadni - barkatnol inson shaxsini tarbiyalashni nazarda tutadi. Ya’ni ta’lim ishi tarbiya bilan birga qo’shilib ketadi va bir-birini to’ldirib, mukammallashtirib boradi. Dars jarayonida olib borilgan tarbiyaviy ishlar sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar bilan qo’shiladi.
Bolalar bilan olib boriladigan har bir tarbiyaviy ish butun tarbiya ishlarining ajralmas bir qismi sifatida amalga oshirilgan taqdirdagina ta’siri kuchli boiadi.
Tarbiya ishidagi izchillik va tizimlilik shundan iboratki, har bir tarbiya ishi maktabning umumiy tarbiyaviy rejasiga asosan ma’lum izchillikda amalga oshiriladi, oldingi ishlarning mantiqiy davomi sifatida tarbiya sohasida qilinayotgan ishlarni rivojlantiradi, mustahkamlaydi va yanada yuqori darajaga ko’taradi.
Tarbiya berishda tizimlilik qoidasi tarbiyani amalga oshiradigan barcha bo’g’inlarning - oila va maktab, bolalar va yoshlar tashkiloti, jamoatchilik, mahalla faollari, maktabdan tashqari tarbiya muassasalari va ishlab chiqarish jamoalarining, keng jamoatchilikning hamjihatlik va bamaslahat ish ko’rishini nazarda tutadi.
Tarbiya ishidagi bu hamjihatlik va hamkorlikni ta’min etishda maktab asosiy rol o’ynaydi. Maktab yuqorida aytilgan muassasalar bilan mustahkam aloqada bo’lib, tarbiya sohasida bahamjihatlikda ishlashga erishadi.
Tarbiya jarayonida tizimlilik va izchillikni ta’min etadigan muhim shartlardan biri tarbiya sohasidagi bilim, ko’nikma va malakalarni egallash va mustahkamlashda uyg’unlikka rioya etishdir. Tarbiyaviy ishlarning hammasida bolalarda mavjud bo’lgan bilim, ko’nikma, malaka va odatlarga hamda ularning turmush tajribalariga suyanish lozim.
Har bir odam o’z hayot yo’lida qancha muvaffaqiyatlarga erishgan yoki imkoniyatlarni qo’ldan boy bergan bo’lsa, buning hammasiga, avvalo, uning fe’l-atvori, olgan tarbiyasi sababdir.
Xulosa
Shunday qilib, barcha ishlarni sarhisob qilar ekanman, aloqa odamlarning o'zaro ta'sirining shakllaridan biri ekanligini ta'kidlashni istardim, buning natijasida Karl Marksga ko'ra odamlar "ham jismoniy, ham ma'naviy jihatdan bir-birini yaratadilar ...". Insonning butun hayoti boshqa odamlar bilan muloqotda o'tkaziladi. Yangi tug'ilgan chaqaloq, agar u odamlarning muloqotidan tashqarida o'ssa, so'zning to'liq ma'nosida odam bo'lmaydi. Har qanday yoshda, odam boshqa odamlar bilan o'zaro aloqasiz bo'la olmaydi: inson ijtimoiy mavjudotdir.
Muloqot tushunchasini ko'rib chiqib, biz asosiy xususiyatlarni ajratib ko'rsatishimiz mumkin: umumiy natijaga erishish uchun maqsadga muvofiqlik, o'zaro ta'sir.
Muloqot mazmunining dinamikasiga mahalliy tadqiqotchilar, xususan A.G. Ruzskaya va N.I. Ganoshchenko. Muloqotga bo'lgan ehtiyoj kichik maktabgacha yoshdan katta yoshgacha, xayrixoh e'tibor va o'yin hamkorligidan - maktabgacha yoshdagi katta yoshgacha nafaqat mehribon e'tiborga, balki tajribaga ham muhtoj. Maktabgacha yoshdagi bolaning muloqotga bo'lgan ehtiyoji ma'lum bir yoshdagi muayyan motivlar va aloqa vositalari bilan uzviy bog'liqdir. Shaxsni rivojlantirish sharti - bu haqiqiy guruhlarda mavjud bo'lgan o'zini namoyon qilish va o'zini tasdiqlash imkoniyati.
Umuman olganda, tadqiqotlar nuqtai nazaridan biz quyidagilarni inkor etib bo'lmaydigan va u yoki bu darajada tasdiqlanganligini ta'kidlashimiz mumkin: maktabgacha yosh - bu tarbiyaning o'ta muhim davri, chunki bu bola shaxsiyatining dastlabki shakllanish davri. Ayni paytda bolaning tengdoshlari bilan muloqotida uning shaxsiyatining rivojlanishiga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan ancha murakkab munosabatlar paydo bo'ladi.
Biz maktabgacha yoshdagi bolalar bilan tengdoshlar bilan muloqotni rivojlantirishning o'ziga xos xususiyatlarini o'rganishga qaratilgan eksperimental ishlarni tashkil qildik. Diagnostika texnikasi natijasida biz tengdosh bilan muloqot bolaning rivojlanishiga o'ziga xos ta'sir ko'rsatishini ko'rsatadigan ma'lumotlarni oldik. Amalda, biz bolalarning tengdoshlari bilan aloqalari ko'proq hissiy jihatdan to'yinganligiga ishonch hosil qildik. Ularda kattalar bilan muloqot qilishda kuzatilishi kerak bo'lgan qat'iy me'yorlar va qoidalar uchun joy yo'q. O'zining tengdoshlari bilan muloqotda bo'lgan zamonaviy bolalar erkinroq, ko'pincha tashabbus va ijodkorlikni namoyon etadilar, turli xil uyushmalar va tadbirlarda o'zaro aloqada bo'lishadi. Eng oldindan aytib bo'lmaydigan o'yinlar va tashabbuslarda tengdoshlaridan qo'llab-quvvatlanib, bola o'zining o'ziga xosligini, bolalarcha o'z-o'zidan paydo bo'lishini eng to'liq anglaydi, bu ba'zan o'zi va atrofidagi dunyoda kutilmagan kashfiyotlarga olib keladi va bolalarga katta zavq bag'ishlaydi. Maktabgacha yoshdagi boshqa bolalar bilan aloqalarni rivojlantirishga faoliyatning mohiyati va uni amalga oshirish bo'yicha ko'nikmalar mavjudligi ta'sir qiladi. Tengdoshlari bilan muloqot qilishda bolalar yangi yorqin taassurotlarga ega bo'ladilar, qo'shma o'yinlarda ularning faoliyatga bo'lgan ehtiyoji to'liq qondiriladi, hissiy va nutq sohalari rivojlanadi.
Shuni ham ta'kidlash joizki, aynan tengdosh o'zlarini tengdosh sherik bilan o'zaro ta'sir o'tkazish va muloqotda taqqoslash orqali bolalar uchun o'z-o'zini bilish uchun yangi imkoniyatlar ochadi. Tengdoshlar bilan muloqotning yana bir muhim xususiyati - bu bolalarda tashabbuskorlik (faoliyat) kabi shaxsiy sifatni shakllantirishdir. Bu erda boladan o'z niyatlarini aniq shakllantirish, o'z ishini isbotlash, qo'shma tadbirlarni rejalashtirish talab etiladi, bu esa yosh normasiga muvofiq rivojlanishini talab qiladi.
Shunday qilib, diagnostik tadqiqotlar natijalariga ko'ra, biz katta maktabgacha yoshdagi bolalarda quyidagi kommunikatsion xususiyatlarga ega degan xulosaga kelishimiz mumkin: tengdoshga qiziqish, bolaning o'z harakatiga tengdosh e'tiborini jalb qilish istagi, bolaning harakat qilish istagi birgalikda, ularga moslashish istagi, tengdoshning harakatlariga taqlid qilish, birgalikda biror narsa qilish, xushmuomalalik, saxiylik etishmasligi.
Kattalar bolalar o'rtasidagi hissiy aloqalarni rag'batlantirishlari, bolalar o'rtasidagi muloqotni muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun maqbul shart-sharoitlarni yaratishlari kerak.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. I. A. Karimov “Barkamol avlod orzusi” T., “Sharq” 1999 y
2. O’zbеkiston Rеspublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy Dasturi” T., 2000 y
3. O’. Asqarova, M. Nishonov, M. Xayitbaеv “Pеdagogika” T., “Talqin” 2008 y
4. A. To’xtaboеv, A. Eraliеv “Tashkiliy xatti-xarakatlar” Andijon., “Xayot”2001 y
5. O. Musurmonova “Ma'naviy qadriyatlar va yoshlar tarbiyasi”T.,“O’qituvchi” 1990 y
6. R. Mavlonova “Pеdagogika” T., “O’qituvchi” 2004 y
7.Подласий И.П. Педагогика.—Москва, Висщая образования, 2008г
8. M.To’xtaxo’jayeva “Pеdagogika” T., “O’qituvchi” 2010 y
Do'stlaringiz bilan baham: |
