Termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

Mashg’ulotning maqsadi. Hujayra shirasining osmotik bosimini plazmoliz usuli bilan aniqlash va bu jarayonning turli o’simliklarda har xil bo’lishini kuzatish.
Kerakli asbob va reaktivlar. Mikroskop, buyum oynasi, qoplag’ich oyna, ustara, igna, qizil piyoz, bir normal NaCI eritmasi, shtativ va probirkalar, suvli stakan, pipetkalar, 10 ml o’lchagich probirkalar.
Ishning borishi. O’simik shirasining osmotik bosimini aniqlash uchun qizil piyozdan foydalanish mumkin. Buning uchun jadvalda ko’rsatilgan tartibda eritmalar tayyorlanadi. Eritmalarni tayyorlash uchun toza va quruq probirkalarga avvalo osh tuzining 1-jadvalda ko’rsatilgan miqdorlari solib chiqiladi.
So’ngra uning ustiga (jadvalda ko’rsatilgan miqdorda) suv solib chiqiladi va aralashtiriladi. Har bir probirkadagi eritmaning miqdori bir xil, ya’ni 10 ml bo’ladi. Eritmalar tayyor bo’lgandan so’ng so’limagan qizil piyozning po’sti sekinlik bilan igna yoki ustara yordamida ajratib olinib, jadvalda ko’rsatilganidek tayyorlangan turli konsentrasiyali eritmaga solinadi. 4-rasm. O’simliklar
to’qimasining osmotik bosimini aniqlash uchun ishlatiladigan shtativva probirkalar Eritmalarda qizil piyoz kesmalari 20-25 minut saqlanadi. Vaqt tugagandan so’ng har
bir probirkadagi kesmalardan alohida preparatlar tayyorlanadi va ustini qoplag’ich oyna bilan yopib, mikroskopning (8^xli) ob’yektivi orqali kuzatiladi. Ko’riladigan preparatda plazmoliz hodisasi ro’y berganligi, ya’ni sitoplazma hujayra po’stidan ajrala boshlangan vaqti boshlang’ich plazmolizni aniqlash kerak.
Agarda hujayra shirasining kontsentratsiyasi eritmaning kontsentratsiyasiga teng bo’lsa, plazmoliz hodisasi yuz bermaydi. Shu eritmaning kontsentratsiyasi izotonik kontsentratsiya deyiladi. Masalan, 0,3 n eritmada plazmoliz hodisasi kuzatilmaydi, ammo 0,4n eritmada esa plazmoliz hodisasi endigina boshlanganligi ko’rinsa, u holda izotonik eritma shu ikkita 0,3-0,4n eritmaning oraliq nuqtasida bo’ladi. Demak, izotonik eritma 0,35 ga teng bo’ladi. Kuzatuv natijalari 2-jadvalga yozib boriladi.