Термиз давлат университети «ахборот технологиялари» кафедраси

<<3>>
Электрон тўлов тизимлари.
Интернетда электрон бозорнинг мавжудлиги Интернетда маҳсулот ва хизматларга интерактив тўловни амалга оширадиган тўлов тизимларининг амалда қўллаш имкониятлари билан боғлиқ.
Техника воситаларидан, ахборот технологияларидан ва ахборот тизимлари хизматларидан фойдаланган ҳолда электрон тўлов ҳужжатлари воситасида нақд пулсиз ҳисоб-китобларни амалга ошириш электрон тўловдир. Электрон тўлов тизимида товар/хизматлар тўлови харидорнинг электрон ҳисобидан шахсий банк рақами ҳисобига пул маблағларини чиқариш имконига эга бўлган сотувчининг электрон ҳисобига пул маблағларини ўтказиш йўли билан амалга оширилади.
Қуйидаги электрон тўлов тизимлари мавжуд:

• 
  WEBSUM;
  
• 
  iPAY;
  
• 
  PAYNET;
  
• 
  WEBMONEY;
  
• 
  IntellectMoney;
  
• 
  Perfect Money;
  
• 
  RBK Money;
  
• 
  V-money.
  

Электрон тўлов тизимлари ёрдамида Интернет ва IP-телефонияга уланиш учун «ПИН» кодлар ва интернет дўконлардан товарларни ҳарид қилиш, уяли алоқа хизмати, шахар телефонияси, коммунал хизматлар, домен ва хостинг, реклама, телевидение, чипталар, датацентрлар, веб ресурслар учун ҳақ тўлаш мумкин.
Интернет - банкинг. Тўлов тизимлари орасида алоҳида гуруҳ Интернет - банкинг функциясини бажарувчи тизими, яъни Интернет орқали банк операцияни амалга ошиши ҳисобланади. Интернет-банкинг – банкдаги ҳисоб рақамни Интернет орқали бошқариш имкониятини берадиган хизмат. Интернет банкинг тизимида самарали ишлаш учун Интернетга уланган ва Интернет броузерга эга компьютер бўлиши етарли ҳисобланади.
Уларни ўтказишга имкон берадиган операциялар ўзига банк ҳисобларини бошқариш бўйича ҳамма хизматларни қамраб олади. Россияда ҳозир Интернет банкига "Автобанк", "Гута-банк" ва КБ "Градо Банк" банклар тизими ва бошқалар киради.
Интернет-банкинг имкониятлари қуйидагиларни бажаришга имкон беради:

• 
  банкка барча турдаги молиявий ҳужжатларни юбориш;
  
• 
  исталган давр учун банкдаги ҳисоб рақамлардан кўчирмалар ва уларга тегишли бошқа ҳужжатларни олиш;
  
• 
  ҳақиқий вақт тартибида тўлов ҳужжатлари банк ишловидан ўтишининг барча босқичларини кузатиш;
  
• 
  хатолар тўғрисида хабарларни тезкор олиш;
  
• 
  кирим ва чиқим тўлов ҳужжатларини кўриш ва чоп этиш.
  

Интернет-банкинг ва банкдан ташқари электрон тўловлар тизимларининг янада ривожланиш жараёнида он-лайн сотувлар секторида жадал ўсишни кутиш лозим, бунда улгуржи ва чакана савдо билан шуғулланувчи барча компаниялар Интернет тармоғи орқали товарларини бемалол сотишлари мумкин бўлади.
Тўловларнинг банкдан ташқари секторини ривожлантиришнинг кейинги босқичи бу мобил тўловлар тизимлари бўлди.