Termiz davlat pedagogika instituti

3.3. Bolalar jismoniy rivojlanishining ko‘rsatkichlari
Bolalar jismoniy rivojlanishiga faqat tana vazni, bo‘yi boshi va ko‘kragi aylanasiga qarab emas balki gavda tuzilishi, qaddi-qomati, oyoq kafti hajmiga qarab baho berish mumkin.
Qaddi-qomat: Tana va boshini uncha zo‘riqmasdan erkin tutish bilan xarakterlanadigan odatdagi vaziyatdir. Yaxshisi bolani yonboshi bilan turg‘izib qo‘yib qomatni aniqlash kerak. Bunday vaziyatda umurtqa pog‘onasining tabiiy fiziologik qiyshaymalari yaxshi seziladi. Umurtqa pog‘onasining tabiiy egriligi nisbatining haddan tashqari qiyshiq yoki еtarli bo‘lmasligi qomatning noto‘g‘riligidan dalolat beradi, bu umurtqa pog‘onasi funksiyasining buzilishiga va boshqa yomon oqibatlarga olib boradi. Ko‘pincha qomatdagi nuqsonning quyidagi turlari uchraydi: bukchaygan, yumaloq orqa, yassi orqa, egarsimon orqa. Umurtqa pog‘onasining yonboshga qiyshayishi skolioz deb ataladi. Skolioz tananing noto‘g‘ri vaziyatda bo‘lishi yoki tanani noto‘g‘ri tutish natijasida paydo bo‘ladi va bunga ko‘pincha muskullarning nimjonligi sabab bo‘ladi.
Jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanish va harakatli o‘yinlar o‘ynash muskullarni baquvvat qiladi hamda skoliozning yo‘qolishiga yordam beradi. Shuning uchun bolani iloji boricha jismoniy tarbiya bilan shug‘ullantirmaslikka harakat qiladigan ota-onalar xato qilishadi
Ko‘krak qafasi shakli. Ko‘krak qafasi konussimon, silindrsimon, bochkasimon bo‘lib ko‘krakni turtib chiqib turishi, yassi bo‘lishi va ichiga kirib turishi ko‘krak qafasining hammadan ko‘p uchraydigan shakli hisoblanadi. Ko‘kraklar normada bitta chiziqda bo‘lishi va orqadan juda chiqib turmasligi, yoki ko‘kraklarning qanotsimon bo‘lishi ko‘krak qafasi shaklining noto‘g‘ri bo‘lishini ko‘rsatadi. Raxit muskullar sustligi va rivojlanishda hamda o‘sishdan umuman orqada qolish ko‘krak qafasining noto‘g‘ri rivojlanishiga olib keladi.
Oyoqlar kafti shakli. Normada oyoqlar kafti yarim gumbaz shaklida bo‘ladi. Bu prujinalanuvchi “gumbaz” bog‘lam apparatining cho‘zilishi va muskullarning zo‘riqish tufayli tutib turiladi. Muskul bog‘lam apparatining quvvatsizligi yoki noto‘g‘ri poyabzal kiyish oyoq kaftining normal funksiyasini buzadi va gumbazning yassilashishiga olib keladi.
Oyoq kafti gumbazining juda yassilashishi yassioyoqlik deb ataladi. Yassi oyoqlikda oyoq kaftining normal funksiyasi yomonlashadi, yurganda va turganda odam tez charchaydi, muskullarda og‘riq paydo bo‘ladi.