Termiz davlar universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Ishning maqsadi. 
Har xil o‟simliklar tanasidagi transpiratsiya jadalligini 
tarozida o‟lchash usuli bilan aniqlash va ularni taqqoslash. 
Kerakli asbob va reaktivlar.
Tarozi, qaychi, millimetrlarga bo‟lingan 
qog‟oz, egilgan nay yoki kolbacha, suv, ip, har qaysi eritma uchun alohida pipetka.
 
Ishning borishi. 
Suvli egilgan nay yoki kolbacha olinib, unga suv ostida 
qirqib olingan 3-4 bargli novda 
joylanadi. Kolbachadagi suv 
bug‟lanmasligi uchun uning 
ichidagi suv yuzasida yupqa 
parda hosil bo‟lguncha moy 
tomiziladi. 
Tayyorlangan 
o‟simlikli kolba tarozining bir 
pallasiga 
o‟rnatiladi, 
uning 
og‟irligi o‟lchanadi, o‟lchangan 
vaqti 
va 
og‟irligi 
yozib 
qo‟yiladi. 
Bir 
soat 
vaqt 
o‟tgandan 
keyin 
qayta 
o‟lchanadi (14- rasm), shundan 
keyin barglar sathi aniqlanadi. 
 
11 – rasm.
 Transpirasiya jadalligini tarozida tortish yo’li bilan aniqlash 
 
Buning uchun barglar novdadan uzib olinib, qog‟oz ustiga bir tekis qilib yoyib 
qo‟yiladi. So‟ngra yaxshi uchlangan qora qalam bilan barglarning shakli chizib 
olinadi. Shu tartibda qog‟ozga chizilgan barg konturi qaychi yordamida kesib 
olinadi va og‟irligi aniqlanadi. Shunday qog‟ozdan to‟rt tomoni 10 sm dan qilib 
kvadrat kesib olinadi va u ham tarozida tortiladi. So‟ngra barg sathi quyidagi 
tenglama bo‟yicha aniqlanadi: 
S
С
Б
а

Bunda S=
a
C
b
.
Bunda S- barg sathi (sm
2
hisobida); 
S- kvadrat qog‟oz sathi; 
v- barg shakli chizilgan qog‟oz og‟irligi; 
a – 100 sm
2
qog‟oz og‟irligi. 
Bargli novdaning oldingi og‟irligi bilan keyingi og‟irligi va barg sathlari 
orqali qancha suv bug‟langanligi aniqlanib olingandan keyin transpiratsiya 
jadalligi quyidagi tenglama bilan aniqlanadi: 

---

Tr=
соатда
м
г
t
s
q
1
/
.
1000
.
60
.
Bunda: q – bug‟langan suv miqdori (g), 
S – barg sathi (sm
2
), 
t- tajriba muddati (daqiqa), 
60 – daqiqa (tajribani davom etish vaqti), 
1000 – sm
2
ni m
2
ga aylantirish koeffitsiyenti