Термиз – 2022 Мавзу: Эволюцион назария фанига кириш. Эволюцион назариясининг курси, мазмуни ва вазифалари

Биологик эволюция тирик табиатнинг тарихий тараққиёти бўлиб, бунинг натижасида популяцияларнинг (тур) генетик таркиби, мосланиш (адаптация)нинг шаклланиши, турлар вужудга келиши ва қирилиб кетиши, биогеоценоз ва биосферанинг бир бутун ҳолда ўзгариш жараёнлари рўй беради.

• Биологик эволюция тирик табиатнинг тарихий тараққиёти бўлиб, бунинг натижасида популяцияларнинг (тур) генетик таркиби, мосланиш (адаптация)нинг шаклланиши, турлар вужудга келиши ва қирилиб кетиши, биогеоценоз ва биосферанинг бир бутун ҳолда ўзгариш жараёнлари рўй беради.
• Зоологияда ҳайвонни тузилиши, кўпайиши, биологияси, системаси ўрганилади. Ботаникада ўсимликнинг тузилиши, кўпайиши, биологияси, системасини ўрганилади.

Эволюция назариясининг бошқа фанлар билан алоқаси
Эволюция назарияси биология фанларининг фалсафаси, математикаси ҳисобланади. Бу фан биологиянинг бошқа соҳалари ўртасидаги сабабий боғланишларни ўрганадиган фандир. Шунга кўра, эволюция назарияси барча ботаника, зоология, анатомия, физиология, гистология, эмбриология, цитология, генетика селекция, биохимия, биофизика. палеонтология, биогеография, энтомология, чорвачилик, ўсимликшунослик, паразитология, микробиология ва бошқа биология фанлари билан боғлиқдир.

Эволюция назариясининг бу фанлар билан боғлиқлиги икки томонламадир.

• Эволюция назариясининг бу фанлар билан боғлиқлиги икки томонламадир.
• Бир томондан эволюция назарияси хусусий биология фанларида тўплаган далилларини хулосалаб, умумбиологик қонуниятларни яратади.
• Иккинчи томондан бу умумбиологик қонуниятлар биологиянинг бошқа соҳалари учун назарий асос ҳисобланади. К.А.Темирязов ўсимликлар билан ҳайвонларнинг ҳаёти тўғрисидаги фанлар фақат эволюцион таълимот асосида ижобий ривожланиш мумкин, деган эди.

И.И.Мечников шамоллаш жараёни ва иммунитет табиатини тушуниш фақат организмнинг ҳаётий реакцияларига эволюцион нуқтаи назаридан ёндашилганда тўғри ҳал этилиш мумкин, деган эди. Бироқ бошқа биология фанларида тўпланган маълумотлар эволюция назариясининг келгуси тараққиётини тўлиқ таъминлай олмайди. Чунки бу далиллар узуқ-юлуқдир ва материалларни бир томонлама талқин қилади. М: зоология ҳайвонни тузилиши, кўпайиши ва бошқа соҳаларини ўрганади. Уларнинг келиб чиқиши ва бутун эволюциясини ана шу далиллар асосий синтез қилган ҳолда эволюция назарияси ўрганади. Шунинг учун ҳам эволюция назарияси биология фанларининг методологик асоси, математикаси ҳисобланади.