Термиз – 2022 Мавзу: Эволюцион назария фанига кириш. Эволюцион назариясининг курси, мазмуни ва вазифалари

Ч.Дарвиннинг “Турларнинг келиб чиқиши” номли асарини 1859 йилда босмадан чиқиши табиатшунослик фанлари соҳасида революция бўлди. Шунинг учун ҳам бу фан унинг шарафига узоқ йиллар “дарвинизм” деб аталиб келинди. Кейинги пайтларда дарвинизм номини ўзгартириб “эволюцион таълимот” ёки “эволюция назарияси” деб аташ керак, деган фикрлар айтилмоқда. Ҳар учала ном ҳам фақат терминни қўллаш устида бормоқда. Чунки мазмуни, ўрганилаётган мавзу бир нарса-органик оламнинг келиб чиқиши ва тарихий тараққиёти масаласидир.

Эволюцион назариясининг ўрганиш усуллари
Эволюцион жараён шу қадар мураккабки, бу жараённи бирор усул ёрдамида тўлиқ ўрганиб бўлмайди. Шунинг учун ҳам эволюцион жараённи ўрганиш учун биология фанларида қўлланиладиган усулларнинг комплекси қўлланилади. Яъни ҳайвонни ўрганиш учун зоология, микроорганизмларни ўрганиш учун микробиология усулларидан фойдаланилади. Ўз навбатида олинган илмий натижалардан таққослаш, солиштириш асосида тегишли илмий хулосалар чиқарилади.
Эволюция назариясининг принциплари
Бу фаннинг асосан 2 та принципи бор:
1. Актуаллик. Ўрганилаётган объектнинг фандаги охирги (замонавий) ютуқлар асосида ўрганади ва тегишли хулосалар чиқарилади. Замонавийлик-ўтмишни билишнинг калитидир.
2. Тарихийлик. Ҳозирги воқеа ва ҳодисаларни билишнинг калити ўтмишини англашдадир. Эволюция назариясида ана шу 2 та принцип биргаликда қўшиб олиб борилади.

Эволюция назариясининг муаммолари Ҳозирги замон эволюцион таълимотининг қўйидаги муаммолари мавжуд. 1. Ерда ҳаёт пайдо бўлишининг эволюцияси Бунда ана шу жараёнга таъсир этган турли-туман факторлар ҳам ўрганилади. 2. Эволюция жараёнининг шарт-шароитлари. Биологик эволюция орқага қайтмайди, у тўхтовсиз жараёндир. Бунинг ҳам сабабларини ўрганади. 3. Эволюцияни ҳаракатлантирувчи кучлар-ўзгарувчанлик, ирсият, яшаш учун кураш, табиий танланиш эканлиги.

Булар туфайли тирик организмларда содир бўладиган ўзгаришлар тадқиқ қилинади. 1. Тур ва тур пайдо бўлиш муаммоси. 2. Янги тур пайдо бўлиш механизми, йўллари ўрганилади. 3. Тирик табиатдаги прогрессив тараққиёт қонуниятлари. 4. Одамнинг пайдо бўлиши ва эволюцияси. 5. Эволюцион жараённи бошқариш, яъни янги зот, нав ва штамм чиқариш.