Теодор Драйзер, «Америка фожиаси». Ғафур Ғулом номи

XLIV Б О Б
Якшанба куни Клайд эрталаб барвақт Ликургга 
қайтгач, Робертадан келган қуйидаги хатни топди:
«Азизим Клайд!
Мен кўпинча: «Камбағални туянинг устида ит 
қопади» деган мақолни эшитардиму, аммо унинг 
асл маъносини фақат энди тушундим. Бугун эр-
талаб биринчи бўлиб кўрган кишим, ҳойнаҳой, 
қўшнимиз мистер Уилкокс бўлди шекилли. У бу-
гун миссис Энсдан умид қилиб ўтирмаслигимни 
айтишга келган экан, чунки у Бильцда миссис 
Динуидди учун нима балолар ҳам тикиши керак 
эмиш, ваҳоланки, кеча у деярли ҳамма нарсани 
таппа-тахт қилиб кетган эди: мен бугун фақат 
ишни тезлаштириш учун тикиш-чатишда унга 
бир оз ёрдамлашиб юборишим лозим эди. Энди у 
фақат эртага келармиш. Кейин ойимнинг опаси, 
миссис Николснинг оғир бетоблиги ҳақида хабар 
келди-ю, ойим Бейкерс-Пондга – холамникига ке-
тишга мажбур бўлди (деярли ўн икки миль олисда 
бу ердан у жой). Том гарчи отамга кўмаклашиб ту-
риши зapyp бўлса ҳам, ахир, фермада иш бошдан 
ошиб ётибди, ойимни олиб кетди. Ойим якшанба-
гача қайтиб келадими-йўқми, билмай ўтирибман. 
Агар ўзимни тузукроқ сезганимда ва тикиш-чати-
шлар билан бунчалик банд бўлмаганимда, эҳтимол, 
ойимнинг: боришингдан наф йўқ, деб уқтиришига 
ҳам қарамай, унга қўшилиб мен ҳам жўнармидим.
Устига-устак, Эмилия билан Том менинг ишларим 
беш ва мен қувнаб-яйрашим мумкин, деб ўйлаб, бу-
гун кечқурунга тўрт қиз, тўрт йигитчани таклиф 
қилишган эди: ойдинли тунда қандайдир ёзги базм 
кечаси уюштирмоқчи бўлишди шекилли улар. Эми-
лия, агар ойим билан иккаламиз қарашиб юборсак, 
музқаймоқ ва пирог тайёрламоқчи ҳам бўлган эди. 

---

58
Теодор Драйзер
Энди у бечорага мистер Уилкоксдан тортиб, ҳали ун-
га-ҳали бунга қўнғироқ қилиб, кеча янаги ҳафтага 
қолдирилганини айтишга тўғри келяпти. У хафа бў-
либ, қовоқ-тумшуғи осилиб кетган, албатта.
Мендан аҳвол сўрасанг, ҳар қанча жоним қий-
налганда ҳам ўзимни қўлга олишга ҳаракат қиляп-
ман. Лекин, жоним, очиғини айтсам, бу жуда ҳам 
оғир. Ахир, мен шу пайтгача сен билан фақат уч 
мартагина телефон орқали гаплашиб, мўлжалдаги 
пулни бешинчи июлгача ҳам йиғмасам керак, де-
ган гапингни эшитдим, холос. Бунинг устига ойим 
билан отам Гамильтонга, Чарли амакимникига бо-
ришни ўйлаётган эканлар, буни келиб-келиб бугун 
билиб қолдим; улар амакимникида тўртинчидан то 
ўн бешинчигача меҳмон бўлишармиш, агар Ликур-
гга қайтмасам, мени ҳам ўзлари билан бирга олиб 
кетишмоқчи. Том билан Эмилия бўлса, Гомерга, 
опамникига жўнашади. Лекин, ўзинг биласан, мен 
ахир ҳеч ёққа боролмайман-ку. Ҳаддан ташқари 
мадорим қуриб, эзилиб қолдим. Кеча тунда бамисо-
ли ичим узилгундай бўлиб қайт қилдим, бугун кун 
бўйи оёқ босишга ҳам ҳолим йўқ, даҳшатдан худди 
жинни бўлиб қолаётганга ўхшайман.
Жоним, нима қиламиз энди? Мени олиб ке-
тиш учун балки учинчигача кела оларсан? Улар 
Гамильтонга учинчида жўнашади, сен ҳам менга 
албатта келишинг зарур, улар билан бирга борол-
майман-ку, ахир. Бунинг учун эллик миль йўл бо-
сиб ўтиш керак. Агар улар кетгунга қадар сенинг 
келишинг аниқ бўлганда эди, унда улар билан бир-
га боришга кўнишим ҳам мумкин эди. Аммо кели-
шингни мен аниқ билишим керак, аниқ!
Клайд, шу ерда яшаётганимдан бери кучим ет-
гани фақат йиғи. Агар сен ёнимда турганингда, 
менга бунчалик оғир тушмасди. Жоним, мен бар-
дошли бўлишга интиляпману, аммо гоҳи пайт-
ларда, балки сен бутунлай келмасанг-а, деб ўйлаб 

---

59
Америка фожиаси
кетаман беихтиёр. Ахир, сен шу ердалигимдан 
бери бир қатор ҳам хат ёзмадинг, атиги уч марта 
телефонда гаплашдинг, холос. Лекин мен, ҳарқа-
лай, сен унчалик пасткашлик қилмасанг керак, 
деб ўзимга-ўзим далда берганим-берган, бунинг 
устига лафзинг бор-ку, ахир... Сен келасан, шун-
дайми? Негадир мени энди ҳамма нарса ваҳимага 
соляпти, Клайд, ҳамма нарсадан қўрқяпман, жо-
ним. Мен ўтган йилги ва бу йилги ёзни, олам-олам 
орзу-тилакларимни ўйлаяпман... Жоним, ахир, сен 
уч-тўрт кун олдин келсанг ҳам бўлади-ку, фарқи 
нима? Майли, ҳечқиси йўқ, пулимиз бир оз камроқ 
бўла қолар. Қўрқма, шундоқ ҳам яшаб кетишимиз-
га инонаман. Борини аяб, тежаб-тергаш қўлимдан 
келади. Ўша вақтгача кўйлакларимни битиришга 
уриниб кўраман, агар битиролмасам, унда эскила-
ри ҳам кунимга яраб турар, янгиларини ке йинроқ 
битирарман. Жоним, мен албатта бардам, мар-
дона бўлишга, ҳадеб жонингга тегавермасликка 
ҳаракат қиламан, фақат ўзинг келсанг бас. Била-
сан-ку, Клайд, келишинг қанчалар зарурлигини! 
Акс ҳолда, гарчи сен учун бошқа бирор йўл топиш-
ни истаган тақдиримда ҳам, бари бир бўлмайди.
Илтимос, Клайд, ўзинг айтган муҳлат тугашига 
албатта шу ерда бўлишингни хабарлаб хат ёз, ил-
тимос қиламан. Мен шунчалик хавотирдаманки, 
шунчалик ёлғиз ва ғарибманки, агар вақтида етиб 
келмасанг, сени кўриш учун ўша заҳотиёқ Ликург-
га жўнайман. Бу гапларимдан ранжийсан, буни 
биламан, лекин, Клайд, мен бу ерда энди қололмай-
ман, гап шу – вассалом. Отам ва ойим билан ҳам 
бирга кетолмайман, демак, атиги битта йўл бор. 
Ҳойнаҳой, бугун тун бўйи мижжа қоқмай чиқсам 
керак. Сенга ёлвориб илтижо қиламан, келиш-кел-
маслигингни ўйлаб хавотирда ўтирмаслигим учун 
қайта-қайта ишонтириб менга хат ёз, Жоним, агар 
бугун ёки шу ҳафтанинг охирига келганингда эди, 

---

60
Теодор Драйзер
бунчалик азобга тушмас эдим. Яна салкам икки 
ҳафта кутиш, эҳ-ҳе!.. Ҳозир уйимизда ҳамма ухлаб 
қолган, энди мен ҳам ётмоқчиман.
Илтимос, жоним, ушбу хатни олишинг биланоқ 
менга жавоб ёз ёки хат ёзолмасанг, эртага азонда 
албатта қўнғироқ қил, чунки сендан ақалли жин-
дай бўлса-да хабар топмагунимча бир дақиқа ҳам 
кўнглим жойига тушмайди.