Мавзу: Биоэтика: тушунча, вужудга келишига туртки омиллар, принциплар

Мавзу: Биоэтика: тушунча, вужудга келишига туртки омиллар, принциплар

проф. З.А. Ғиёсов

• Биоэтика – ҳаётни сақлаб қолиш учун икки – табиий ва гуманитар йўналишлардаги билимларни бирлаштиришга даъват этувчи фан бўлиб, у ҳаёт ҳақидаги илмий қарашлар ва умум инсоний қадриятлар, идеаллар, мақсадлар ўртасидаги ўзига хос кўприкдир.
• В.Р.Поттер – «Биоэтика: мост в будущее» (“Биоэтика: келажакка кўприк”) (1970)

• Биоэтика – тиббиёт, фалсафа ва этиканинг диалогидир. ( А. Хеллегерс)

• Биоэтика - тиббиёт ва биологиянинг ривожланиши давомида вужудга келадиган аҳлоқий, ҳуқуқий, ижтимоий ва бошқа муаммоларни ўрганадиган фанлараро билимлар соҳасидир.

Биоэтика - инсон ҳаёти ва ўлими, тирик табиатга нисбатан йўл қуйиладиган аралашувнинг чегаралари ҳақидаги билимлар тизимидир.

• Асосий мақсад – инсон соғлиғи ва ҳаётини, тирик табиатни тиббиёт ва биологиянинг ютуқларини амалиётга жорий қилишнинг эҳтимолий салбий оқибатларидан ҳимоя қилишдир.

• А.Швейцер – «Культура и этика» (“Маданият ва этика”) ( 1924)
• Универсал этика - “ҳаётни эъзозлаш”, яъни диққат марказида ҳаётнинг барча шакллари - биоцентризм.

«Нюрнберг кодекси» (1947).

• « Одамда тажриба ўтказишнинг мутлоқ зарурий шарти шахснинг ихтиёрий розилигидир.”

• «Талидамид фожиаси»
• «Таскиджи тадқиқотлари»

Биоэтиканинг вужудга келишига туртки бўлган омиллар:

• - анъанавий қарашларнинг ўзгаришига олиб келган фаннинг тезкор ривожланиши ва янги технологияларнинг пайдо бўлиши;
• - фан-техника прогрессининг салбий оқибатларини англаш;
• - фан мақсадлари ва социум ҳамда маданиятнинг қадрият мўлжалларини мутаносиблаш;

Биоэтиканинг вужудга келишига туртки бўлган омиллар:

• - инсон ҳуқуқларига эътибор;
• - тиббиётнинг инсон ҳаёти ва жамиятдаги ролининг ўзгариши.
• Шунингдек, жамиятнинг медикализацияси, тиббий амалиётнинг дегманизацияси ҳамда специализацияси.

Биоэтиканинг хусусиятлари:

• - фанлараро моҳияти;
• - оммавийлик;
• - меъёрийлик;
• - институционаллик.

Биоэтика муаммолари:

• - умумназарий умаммолар;
• - “очиқ муаммолар”;
• - деонтологик муаммолар;
• - институционал муаммолар.

Биоэтика принциплари

• Томас Бичамп, Джеймс Чалдрес – «Принципы биомедицинской этики» (“Биотиббий этика принциплари”)
• беморнинг автономияси – autonomy;
• зиён келтирмаслик – nonmaleficence;
• эзгулик қилиш- beneficence;
• адолатлилик – justice.

Роберт Витч – «Теория медицинской этики» (“Тиббий этика назарияси”). Принциплар:

• эзгулик қилиш;
• шартномага риоя қилиш;
• автономия;
• ҳаққонийлик;
• зиён келтирмаслик;
• адолатлилик.

Биоэтика қоидалари:

• маълумот олган ҳолда розилик;
• ростгуйлик;
• шахсий ҳаё тнинг даҳлсизлиги;
• конфиденциаллик

“Биоэтика ва инсон ҳуқуқлари бўйича умум декларация”

• 2005 йил 19 октябрда ЮНЕСКО Бош конференциясининг резолюцияси билан 18-пленар мажлисда қабул қилинган. (15 принцип)

Биоэтлар – биоэтика объектлари, чегаравий статусга эга бўлиб, ўзида биологик ва этик таркибларни бирлаштиради.

• Биоэтлар – биоэтика объектлари, чегаравий статусга эга бўлиб, ўзида биологик ва этик таркибларни бирлаштиради.
• Биоэты : объектлар, ҳолатлар, ҳаракатлар.
• Биоэтнинг редукцияси - “аралаш” моҳиятнинг бузилиши ва у ёки бу “тоза” таркибга интилиш (эторедукт ёки биоредукт).