Tema;Juwırıp kelip uzınlıqqa sekiriw texnikası Joba; Kirisiw

1.2. Juwirip kelip uzınlıqqa sekiriw texnikası
Uzınlıqqa sekrewde joqarı sport nátiyjesine erisiw tiykarınan yugurib keliw nátiyjesinde payda etińan gorizontal tezlikke hám depsinish nátiyjesinde payda bolǵan vertikal tezlikke baylanıslı, sol sebepli depsinish nátiyjesinde yugurib keliw tezligi qanshellilik joqarı bolsa hám depsinish qanshellilik tez atqarılsa, baslanǵısh ushıp shıǵıw tezligi sonsha joqarı bolıp, sonshalıq uzaqqa sakriladi. Bunnan tısqarı, sekrew uzaqlıǵı atlawshınıń ushıwda turaqlılıǵına, onıń jerge túsiw aldındaǵı hám jerge túsip atırǵan daǵı háreketlerin qanshalar tuwrı bolıwına da baylanıslı. Ushıw fazasında atqarılatuǵın háreketler atlawshınıń teń salmaqlılıqın saklash biliwine hám jerge túsiw ushın qolay jaǵday -ga ıyelewine járdem beredi. Sekrewdiń barlıq bólimleri óz-ara tıǵız baylanıslı -bolıp tabıladı, lekin bayanlawdı ańsatlastırıw ushın, olar bólek-bólek qaray shıǵıladı. Yugurib keliw. Yugurib keliw uzaqlıǵı er adamlarda 35-45 m, hayallarda bolsa 30 -35 m ge shekem boladı. Bul uzaqlıq ádetde atlawshınıń jeke qásiyetlerine qaray, birinshi náwbette bolsa, yugurib keliw tezli-gani qanshalar tez yamasa aste asırıp alıw qábiletine qaray belgilenedi. 1. " Ayaqlardı bukib" sekrew texnikası. Bul usıl talay ápiwayı hám tábiy bolıp tabıladı. " Ushıw qádem" tastap kóterilgandan keyin artqı ayaqtı jaqınlashtirib, eki ayaqtı tóska tartıw kerek. Bul jaǵdayda gewdeni artıqsha engashtirib jiberiw kerek emes. Shama menen, jerge túsiwge 0, 5 m qalǵanda ayaq»lar sal kem tuwrılanadı. Qol baslaǵan háreketti dawam ettirib, tómenge, keyin basıp túsiriledi, Bunday kompensator háreket baltırlar teń salmaqlılıqın sakdashga járdem beredi. 2. " Tós kerib" sekrew texnikası tómendegishe atqarıladı : Atlawshı qádemlab kóterilgandan keyin silkinch ayaqtı pastlatib, keyin basıp tar-medicina, buǵan deyin sal jıldamlap qalǵan depsinuvchi ayaqqa dizesin jaqınlastıradı. SHuiday etip, eki ayaq da sal orqada qaladı, silkinch ayaq kóbirek tuwrılanıp, depsinuvchi ayaq dizesi bolsa qattı bukiladi. SHu menen bir waqıtta, tos hám ol. o. m.ga salıstırǵanda aldınǵa jıljıydida, atlawshı ko'kragini kerib. belini keyin basıp egadi. Bunday háreketke yarım iymeygen qoldı qaptal táreplerden keyin basıp yamasa arttan joqarıǵa aylantırıp, qaptal táreplerge tez háreketi járdem beredi. 3. " Qayshı" usılında sekrew texnikası. " Ayaqlardı bukib" hám " tós kerish" usılında sakraganda yugurib keliw, depsinish hám qádem tastap kóteriw degi háreketler uqsaslıǵı búrisiw bolǵanda yamasa tós kerganda buz'ladı. Atlawshınıń háreketden háreket-ga ótiwi keskin bolmawi ushın umtılıwları " qayshı" usılında sekrewge alıp keledi. Bul usılda qandayda háreket ekinshisine tuwri ótedi. " Qayshı" dsyilgan háreket xaraktyorini tuwrı ańlatadı. CHunki ushıw waqtında ayaqlar to'g'rshtanmaydi hám bir-birine keri háreket etpeydi. Bunday sekrewde ayaqlar júriwdagiga uqsaǵan, lekin talay keń háreket etip 2, 5 yamasa 3, 5 odimlanadi. SHuning ushın bunday usılda sekrewdi " hawada yugurib sekrew" dep da ataydilar. Uzınlıqta sekrewde joqarı nátiyje payda etińan gorizontal tezlikke hám depsinishda payda bolǵan tezlikke baǵlıq. Depsinish waqtında yugurib keliw tezligi qanshellilik Joqarı bolsa hám depsinish qanshellilik joqarı tez atqarılsa, baslanǵısh ushıp shıǵıw tezligi sonsha joqarı bolıp. SHunchalik uzaqqa sakraladi. Uzaqqa sekrew atlawshın keńislikgi ushıw daǵı turaqlılıǵına, jerge túsip atırǵan daǵı háreketlerin qanshellilik tuwrı bolishga da baǵlıq bolıp tabıladı. Úsh xatlab sekrew, sekrew-yugurib keliwden hám ush izbe-iz sekrewden ibarat esaplanadi. 1. Bir ayoqdan áne sol ózine túsiw. (sapchishdan ibarat ). 2. Depsinish ayaqqa taǵı depsinip silkinıw ayaqqa túsiw (qádemnen ibarat ). 3. Silkinıw ayaqta depsinib eki ayoqda jerge túsiw. (sekrewden ibarat ). Úsh xatlab sekrewde jaqsı nátiyje kórsetiw, tiykarınan yugurib keliwde payda bolǵan garizantal tezlikke hám depsinish tezlikke baylanıslı.

Atlawshınıń tezligi «sapchish» hám «qadam» ohirida ayaqtı jerge qoyıw waqtında pasayadi. Tezlik qansha kóp turmizlansa «qadam» hám «sakrash» uzaqlıǵı sonsha azayadı. Sekrew Yugurib kelip jerde depsinish nátiyjesinde payda bollıǵi ushın yaǵniy tayanshsiz faza waqıtı uzaqlıǵı menen xarakterlenedi. Sekrew túrine qaray ol. o. m. ushıw fazasında málim traektoriya boylap xarakterlenedi. Úsh xatlab sekrewishg ayırım qásiyetleri bar. Ol jaǵdayda gá boladı. Láńger aǵash menen sekrewde kóshpeli tayansh hám ushıw fazaları boladı bólimi menen qalǵan sekrewlerden parıq etedi. Bul sekrewdiń birinshi bólegi tayanshli, ekinshi bolsa (qol láńger aǵashdan egilgan waqıttan baslap ) tayanshsiz. Sekrewde jaqsı nátiyje kórsetiw, atlawshın gewdesiniń baslanǵısh ushıw tezligi menen ol jaǵdayda atlawshı sekrew bálentligi hám uzınligaii asıra biliwine effektiv qural bolatuǵın háreketler áhmiyetli rol oynaydı. Sekrewdi analiz qılıwdı jańallashtirish ushın onı 4 fazaǵa ajıratıw múmkin: a) Yugurib keliw hám depsinishga tayarlanıw -juwırıw baslanıwınan tokı ayaqqa depsinish jayına qo'ygunga shekem. b) depsinish-ayaqtı depsinish jayına qoyǵannan baslap, depsinish tawısıwına shekem. v) ushıw -depsinuvchi ayaq tayanshdan uzuljak waqıttan tokı jerge tiyiwge shekem.g) jerge túsiw-jerge teggan waqıttan gewde háreketi tolıq toqtaǵanǵa shekem. Endi Joqarı belgilengen fazalardı gezekpe-gezek kórip shıǵamız.

Uzınlıqqa sekrewde joqarı sport nátiyjesine erisiw tiykarınan yugurib keliw nátiyjesinde payda etińan gorizontal tezlikke hám depsikish nátiyjesinde payda bolǵan vertikal tezlikke baylanıslı. Sol sebepli depsinish waqtında yugurib keliw tezligi qanshellilik joqarı bolsa hám depsinish qanshellilik tez atqarılsa, baslanǵısh ushıp shıǵıw tezligi sonsha joqarı bolıp, sonshalıq o'zoqqa sakraladi. Bunnan tısqarı, sekrew o'zoqligi atlawshınipg ushıw daǵı turaqlılıǵına, uniig erga túsiw aldındaǵı hám erga túsip atırǵan daǵı háreketleri qanshalar tuwrı bolıwına da baylanıslı.
Ushıw fazasında atqarılatuǵın háreketler atlawshınıń teń salmaqlılıqtı saqlay biliwine hám erga túsiwi ushın qolay jaǵdayǵa ıyelewine járdem beredi.
Sekrewdiń barlıq bólimleri óz-ara o'zviy baylanıslı, lekin bayanlawdı ańsatlastırıw ushın, olar bólek-bólek qaray shıǵıladı.
Juwiri keliw.
Yugurib keliw o'zoqligi erlerde 35—45 m, hayallarda bolsa 30—35 m ge shekem boladı. Bul o'zoqlik ádetde atlawshınıń jeke qásiyetlerine qaray, birinshi náwbette bolsa yugurib keliw tezligin qanshalar tez yamasa aste asırıp alıw qábiletine qaray belgilenedi. Tuwrısıda, tezlikti qanshellilik tez asırıp alınatuǵın bolsa, yugurib keliw o'zoqligi sonsha. qısqa boladı. Yugurib keliwde Juwırıw qádemleri 20—22 danege shekem etedi.
Yugurib keliwdi anıqlaw orınlaw ushın onı tómendegi dáslepki jaǵdaydan baslaw usınıs etiledi: ayaqlar tagi bir sızıqta bolıp, arası 10—15 sm ashıq, dizeleri bo'g'imida sal iymeygen, qol tómenge osilgan yamasa dizeler ústinde, gewde aldınǵa engashgan.

1-súwret. Uzınlıqqa sekrew degi yugurib keliw spidogrammasi

Atlawshı gewdesin aldınǵa jáne de kóbirek engashtirib, óz teń salmaqlılıqın bozadida, juwırıwdı derlik tolıq jedellikte baslaydı. Yugurib keliwdiń bunday baslanıwı dáslepki qádemler birdeyligin támiyinleydi hám yugurib keliwdi anıq orınlawǵa járdem beredi.
Yugurib keliwdi spidografda jazıp alıw eki qıylı yugurib keliw variantı bar zkanini kórsetedi. Birinshi variantda (1-súwret) atlawshı yugurib keliwdi tez baslaydı hám yugurib keliw aralıǵınıń shama menen 2/3 bóleginde yamasa odan sal ertaroq eń joqarı tezlikke erisedida, atqarıw tuwrı bolǵanda bul tezlik depsingunga shekem saqlanadı, egerde Juwırıw nadurıs bolsa, depsinguncha tezlik sal azayadı. Ekinshi variantda atlawshı Juwırıwdı salıstırǵanda biymálel baslap, tezlikti uyań-sekii asırıp baradı hám yugurib keliw aqırında maksimal tezlikke erisedi. Bunday yugurib keliwde tezlikti tegis tezleniw menen asıra barıw kiyim-kensheklesedi, lekin tezlikti asırıw menen depsinishga tayarlanıwdı bólewde qıyınshılıq tuwıladı. Bul variantlardıń birinshisi to'zukroq.
Aqırǵı qádemge shekem Juwırıw texnikası tuwrı bolıwınıń júdá zárúrli áhmiyeti bar. Yugurib keliwdiń aqırında tezlik 10—10, 5 m/sek etedi -(v. M. D'yachkov, v. B. Popov).
Depsinadigan taxtaǵa tuwrı qádem qoyıw ushın atlawshılar, ásirese endi baslap atırǵan atlawshılar 6 Juwırıw qádem naridan baslap depsinish taxtasıǵa shekem aralıqqa kontrol belgiler qoyıp shıǵadılar.
Usta atlawshılardıń kóbisi kontrol belgilerin yugurib keliw baslanıw jayına jaqınlaw qóyadılar hám yugurib keliwdiń kóp bólegin «kela turıp Juwırıw» Principinde yugurib ótediler. Sonda tezlik kemrek ózgerip, taxtaǵa ayaiq ayaq. qoyıw ańsatlashadi. Kontrol belgiler trotuarda qalǵan ızlarǵa qaray, yugurib keliw qanshellilik tuwrı bolǵanın tekseriw múmkin. Belgiler menen taxta arasındaǵı qádemler muǵdarı jup bolǵanı maqul. Sonday bolǵanda depsinuvchi ayaq belgi ústine túsedi (2-súwret).
Trotuardıń qattılıǵı, samal hám basqa sharayatlardıń ózgeriwi menen yugurib keliw o'zoqligi sal ózgeredi, lekin qádemler sanı turaqlı boladı,
Yugurib keliw waqtında, ásirese tezleniwdiń baslanıwında atlawshı gewdesi aldınǵa engashgan boladı. Tezlik orta barǵan sayın engashganlik azaya baradı. Aqırǵında bir aldınǵı qádemde gewde vertikal jaǵdayda yamasa aldınǵa sal engashgan bolıwı kerek.
Yugurib keliw processinde atlawshınıń pútkil itibarı gorizontal tezlikti asırıwǵa qaratılǵan boladı. Yhgurib keliwdiń aqırında, atlawshı depsinishga tayarlanıp, tezlikti saqlap qalıwǵa háreket etiwi, artıqsha kúshenmay erkin háreketlanmog'i kerek. Bul waqıtta Juwırıw tezligi pasaymasligi ushın, aqırǵı qádemler chastotasın asırıw kerek.