|
Túrli jas gruppalarda saqnalashtirishning wazıypaları
Saqnalastırılǵan oyınlar balalardıń jas qásiyetlerin esapqa alǵan halda ápiwayınan quramalına qaray yo'naltirib barılıwı maqsetke muwapıq. Mısalı, orta gruppa ushın tiykarınan háreketti sáwlelendiriwshi dóretpeler tańlansa, úlken gruppa balaları ushın bolsa dóretpe qaharmanlarınıń talay quramalı munasábetleri, olardıń keshinmalari, qayǵıları sáwlelendirilgen dóretpeler saylanadı.
Ertek hám gúrrińlerdi balalar kóbinese ózleriniń dóretiwshilik rolli oyınlarında saqnalashtiradilar, bul oyınlarda túlki, tıshqan, qoraz, qoyan sıyaqlı personajlarni oyınlarda sáwlelendirediler. Jazıwchilarning shıǵarmaların da balalar jaxsı kórip saqnalashtiradilar. Balalar menen sáwbetlasha turıp, tárbiyashi gúrriń yamasa ertek qaharmanlarınıń ayriqsha qásiyetlerin anıqlawǵa háreket etedi. Hár túrlı qosıq, ertek qaharmanlarınıń ayriqsha qásiyetleri mine sonday uyreniledi.
Gruppada sol jaslı balalarǵa tán bolǵan ertekler, gúrrińler olarǵa tanıw bolıp qalǵannan keyin ǵana saqnalastırıw baslanadı. «Shalǵam», «Bawırsaq» sıyaqlı ertekler saqnalastırıladı. Tayarlaw toparında bul jumıs dawam ettiriledi. Saqnalastırıw ushın erteklergine alınbastan, shıǵarmalar, atap aytqanda, qosıqlar da alınadı. Mısalı, tárbiyashi orta gruppa ushın tiykarınan háreketti sáwlelendiriwshi dóretpeler tańlaydı, úlken gruppa balaları ushın bolsa dóretpe qaharmanlarınıń talay quramalı munasábetleri, olardıń keshinmalari, qayǵıları sáwlelendirilgen dóretpeler saylanadı.
Hár bir insannıń balalıǵı rolli oyınlar tiykarında ótedi, ol balada úlkenlerdiń turmıslıq nızam -qaǵıydalardı ańǵarıwdı uyretedi. Hár bir bala ózi bilgeninshe oynaydı, lekin bul oyınlar tiykarınan úlkenler, ardaqlı qaharmanlardan úyrenip yamasa olarǵa eliklew etken halda ámelge asıriladı. Balalar oyınlarına improvizatsiya etilgen teatrlashtirilgan tamasha retinde qaraw múmkin. Balaǵa ózin rejissor, aktyor, muzıkashı, dekorator jaǵdayında kóriw múmkinshiligi beriledi. Dekoratsiya hám kostumlarni tayarlaw balada dóretiwshilik hám texnikalıq iskerlikti rawajlanıwına dúmpish boladı. Tamashanı tayarlaw processinde olar sızıw, soǵıw, tıgıw kónlikpelerin rawajlandırıw menen birge, aldılarında ámelge asırıwları kerek bolǵan wazıypalarǵa salıstırǵanda qálew, hoxish sezimleri jáne de rawajlanadı hám olar bunnan úlken zawıq aladılar.
Mektepge shekem tálim mákemelerinde teatrlashtirilgan iskerliginiń barlıq baǵdarlarına úlken itibar beriw kerek hám shárt, sebebi olar,
• jámiyette óz ornına ıyelew modelin jaratıwdı ;
• milliy hám ruwxıy qádiriyatlardı sińirip barǵan halda balanıń
mádeniyatın asırıwdı ;
• balalar ádebiyatı, muzıka, suwretleytuǵın kórkem óner, ózin tutıw odobi, milliy dástúrler hám qádiriyatlar menen jaqınnan tanıstırıw jáne bul boyınshaǵı qızıǵıwshılıǵın úzliksiz asırıp barıwdı ;
• tuwrı pikirlew, jaqsılıq hám jamanlıq haqqındaǵı túsiniklerdi oyınlar arqalı balalar sanasına sińirip barıwǵa járdem beredi.
Sonıń menen birge, teatrlashtirilgan iskerlik balalardıń ishki keshinmalari, munasábetleri, emotsional iskerliginiń rawajlanıwına yaǵnıy dóretpe qaharmanlarına munasábet bildiriw, olardıń jaǵdayına kiriwge háreket qılıw sıyaqlı jaǵdaylar menen birge bala daǵı dóretiwshilik aktivlikti oyın, fantaziya, to'qib shıǵarıw arqalı keńeytirediler.
Teatrlastirilǵan iskerlik menen balalar sóylewin rawajlandırıw tıǵız baylanıslı bolıp, qaharmanlardıń sózleri, bala sóylewi menen uyqaslasıp onıń sóz baylıǵın asıradı, sóylewiniń dawıs mádeniyat jetiliskenashadi.
Teatrlastirilǵan shınıǵıwlar óz ishine erteklerden taxtalar qoyıw, suwretke qaray rolli sáwbetler dúziw, turmıslıq temalarǵa tiyisli ǵárezsiz improvizatsiya (uqsatıw ) qılıw (kulguli waqıyalar, qızıq hádiyseler hám taǵı basqa ); quwırshaq tamashaların kóriw jáne onı talqılaw, dramatizatsiyalashgan oyınlar, rolni jırlaw ańlatpaliligini rawajlantıratuǵın shınıǵıwlar (verbal hám noverbal); balalardı xissiy rawajlantıratuǵın shınıǵıwlardı óz ishine aladı.
Teatrlastirilǵan iskerlikti tuwrı jolǵa qoyıw, jámáátti tuwrı jóneltiriwde tárbiyashi úlken rol oynaydı. Tárbiyashi tekǵana kórkem oqıwı yamasa aytıp beriwi, bálki kóriwi, esitiwi, obrazǵa kiriwi, yaǵnıy aktyorlıq hám rejissorlıq uqıplarına da ıyelewi zárúr. Naǵız ózi jaǵday balalarda teatrlashtirilgan iskerlikke qızıǵıwshılıqtı oyatıwı, balalardıń dóretiwshilik qábiletlerin unamlı tárepke ózgeriwine jol ashadı. Tárbiyashi óziniń aktyorlıq aktivligi menen tartınshaq balalardı tek ǵana tamashagóyga aylantırıp qo'ymasligi, hár bir balanı dıqqat menen baqlawı kerek. Tárbiyashi balalardı úzliksiz túrde qollap quwatlashi, olardıń qáte qılıw hám saqnaǵa shıǵıwda qorqıw, «artist» hám «tomoshabin»ga bolınıp qalıwlarına jol qoymaw kerek.
Tómendegi wazıypalar teatrlashtirilgan iskerlikti qáliplestiriw boyınsha ámelge
asırilatuǵın shınıǵıwlar kompleksi dawamında sheshiledi:
-tárbiyalaniwshiniń dóretiwshilik qábilet hám dóretiwshilik óz ózine ıseniw sezimlerin qáliplestiriw;
- balalarda dóretiwshilik iskerliginiń barlıq iskerlik tarawılarına qızıǵıwshılıq oyatıw ;
- improvizatsiya (uqsatıw ) qılıw kónlikpelerin iyelew;
- sóylew iskerliginiń barlıq forma, funksiya hám komponentlerin rawajlandırıw ;
- biliw kónlikpelerin tolıq jetilistiriw.
Teatrlastirilǵan oyın teatrlashtirilgan shınıǵıwdıń hasası esaplanadı. Mektepge shekem tálim mákemelerinde teatrlashtirilgan oyındı ótkeriwde tómendegilerge bólek itibar qaratıw kerek:
janr hám temanıń hár túrliligi;
pedagogik iskerliginiń barlıq baǵdarlarına teatrlashtirilgan iskerlikti mudamı hám hár kúni sıńırıw.
Balalardıń teatrlashtirilgan oyındı tayarlaw hám ótkeriw degi maksimal aktivligi.
Balalardıń teatrlashtirilgan oyındı uyushtirishda óz-ara hám úlkenler menen
Paydalanılǵan ádebiyatlar
1. Yusupova Mektepgacha tarbiya pedagogikası T: Oqıtıwshı 1993
2. Xasanboyeva O. Ol. Mektepge shekem tálim pedagogikası T:ILm ziyo 2006
3. Nurmatova M. Sh. Xasanova Sh. T. Súwret buyım soǵıw hám balalardı suwretleytuǵın iskerlikke úyretiw metodikası. ‖Cholpan‖ T:2010
4. Sadıqoa Sh. A. Mektepge shekem pedagogika. T; Taffakur bostanı 2013.
Do'stlaringiz bilan baham: |
