Tema: Tariyxiy metrologiya rawajlaniwinin' basqishlari

Tema: Tariyxiy metrologiya rawajlaniwinin' basqishlari.
Joba;
I. Kirisiw
II. Tiykarǵı bólim:

1. 
   Metrologiya haqinda tuisinik.
   
2. 
   Áyyemgi rawajlanıw dáwiri.
   
3. 
   Stixiyali rawajlanıw dáwiri.
   
4. 
   Metrik sistemanıń engiziliwi.
   
5. 
   Metrologiya xızmetleriniń integraciyalasıw dáwiri.
   
6. 
   Ózbekstannning ǵárezsizlik dáwirindegi rawajlanıw.
   

III. Juwmaq

IV. Paydalanılǵan ádebiyatlar.


Kirisiw.
" Metrologiya" sózi grekshe metros-keńlik hám logos penen oqıw mánisin bildirip, keńlik haqqında oqıw, anıqlaw mániste bolsa ólshewler haqqındaǵı pán bolıp esaplanadı. Zamanagóy tariyxıy metrologiya pániniń wazıypası insaniyat tariyxıy rawajlanıwınıń túrli dáwirlerinde qollanılǵan ólshew birlikleri tariyxı hám olardı házirgi dáwir ólshew birliklerine muwapıqlıǵın jaqsılandıriw, babalarımızdıń bahasız miyrasların keleshek áwladlarǵa jetkiziwden ibarat esaplanadi. Tariyxıy metrologiya sociallıq-ekonomikalıq, xojalıq, huqıq, materiallıq tariyxni úyreniwde zárúr bolıp tabıladı. Ólshewler rawajlanıwı áwele jámiettiiń islep shıǵarıw jaǵdayları menen baylanıslı. Birpara dereklerde XIX ásir aqırınan kitap hám fraktlarda metrologiya termini dús keliwi belgilengenler etiledi. negizinde ólshewshilik tiykarına babalarımız júdá áyyemgiden tiykar qoyıp kelgenler. Ólshew hám ólshew birlikleri tuwrısındaǵı bir qatar maǵlıwmatlar ullı alım Abu Abdulloh Muhammad ibn Muso al-Xorezmiy dóretpelerinde keltirilgen bolsa, ullı alım Ahmed Farg'oniy bolsa dúnyada birinshi bolıp (861 jılı ) suw júzesin o'lsheytuǵin ásbap jańalıq ashqan jáne onı jasap ámelde qollaǵan. Yusuf Tán Xojibning turkiy tilde jazılǵan «Qutadg'u bilig» shıǵarmasında ólshew hám ólshew birliklerinen paydalanp qana qalmay, bálki ólshew hám tiyyorya jumıslarına tiyisli bilimlerdi jetilisken biliwge shaqırılǵan. Bay materiallıq miyraslarǵa iye bolǵan, jáhán páni ǵáziynesine bahasız úles qosqan ózbek xalqi áyyemginen ólshewshilik tarawına jáne onıń rawajlanıwına úlken áhmiyet berip kelgen. Mámleketimiz kitapxanaları, arxiv hám muzeylerinde úyrenilmegen, 20 mińnan aslam tariyxıy jazba derekler ámeldegi bolıp, álbette olardı betlasangiz uzaq ótken zamanda qollanılǵan ólshew birliklerine dus kelesiz. Qóllanbaǵa kiritilgen áyyemgi ólshew birlikleri tariyxına tiyisli maǵlıwmatlar Orta Aziya hám mámleketimiz xalıqları tariyxın úyreniwde zárúrli derek bolıp xızmet etedi. Sonday eken biziń búgingi ózbetinshe jumısımız da Tariyxiy metrologiya rawajlaniwinin' basqishlari haqqında bolıp jumısımız barıwında buǵan bólek to'qtalamiz.