Tema: Pedagogikaliq pa`nlerdi oqitiw protsessi bir pu`tin dizim sipatinda Joba

Bilimlerdi o`zlestiriw protsessinin` du`zilisi. Talabalar oqiw qabil etiw xizmetlerin basqariwg`a u`yrenip aliw ushin bilimlerin o`zlestiriw protsessi du`zilisin jaqsi oylawi,  talabalar ta`repinen bilimlerdi iyellew basqishlarin biliw tiyis: qabil etiw, oqiw materialin an`lap jetiw, bekkemlew, a`meliy xizmette bilimlerdi qollaw.

Birinshi basqish qabil etiw esaplanadi. Psixologiyadan belemiz, qabil etiw aniq maqsetke bag`darlang`an an`law protsessi bolip, ol tanlaw o`zgesheligine iye. Sonin` ushin birinshi na`wbette talabalarg`a temani, yag`niy, olardin` neni u`yreniwlerin (ma`seleni qoyiwdi) tu`sindirip beriw kerek. Usi tiykarda oqiw materiali menen da`slepki tanisiw a`melge asiriladi. Ol haqiqiy bar yag`niy qiyaliy predmet, qubilis, jag`daylardi baqlaw, mu`mkin bolg`an ta`jiriybelerdi o`tkeriwden ibarat boladi. Birinshi basqish talaba qaysi qubilis ha`m waqiyalardi, predmetlerdi uyreniw haqqinda jeterlishe oylawg`a iye bolg`aninda ha`m oqiw ma`selesin tu`sinip jetkende juwmaqlanadi.

Ekinshi basqish – oqiw materialin an`lap jetiw. Ol mag`liwmatlardin` teoriyaliq ta`replerin ajiratip aliw ha`m analiz qiliwdan ibarat. Bunda tiykarg`i mazmundi tabiw, tu`sinigin ajiratip aliw, olardin` belgilerin tiykarlap beriw, tu`sindiriw materialin o`zgesheliklerin aniqlap aliw, misallar ha`m tu`sindiriwshi da`liller toplamin u`yrenip shig`iw kerek. Bul jag`dayda bilimler ortasindag`i dizimlilik za`ru`r a`hmiyetke iye. Onda talaba en` tiykarg`i, ekinshi da`rejeli ha`mde qosimsha, tu`sindiriwshi elementlerdi ajiratip ko`rsetsin. Talaba oqiw ma`selesin sheshiw usilin tu`sinse, bilimler ortasindag`i dizimdi an`lap jetse, usi basqish juwmaqlang`an sanaladi.

U`shinshi basqish – eslep qaliw ha`m bekkemlew. Bul basqish o`zlestirilgen bilimlerdi uzaq waqit dawaminda saqlap qaliwdan ibarat. Onda qabil etiw xizmeti ko`birek shinig`iwlar, o`zbetinshe reproduktivlik ha`m do`retiwshilik ma`seleler o`zgeshelegine iye boladi. Teoriyaliq material tu`sinik, qag`iyda, da`liller tu`rli qiyli shinig`iwlarda qaytalanadi. Oqitiwshi talabalar tapsirmalarin tu`sinip orinlawlarin baqlap bariwi kerek. Olar tekstlerdi mexanikaliq ko`shirip aliwlari, tapsirmalardi orinlawlari, qag`iyda ha`m tu`siniklerin teren` an`lap jetpey orinlawlari mu`mkin. Basqish juwmag`inda talabalar teoriyaliq materiallar biledi ha`m olardan shinig`iwlardi orinlaw, ma`seleni sheshiw, teoremani da`lillewde paydalaniwdi bilediler. Olarda oqiw ta`jiriybeleri ha`m ko`nlikpeleri qa`liplestirilgen boladi.

To`rtinshi basqish bilim, ko`nlikpe ha`m ta`jiriybelerdi a`meliy xizmette qollawdan ibarat boladi.  Bilimlerdi qollaw u`yrenilip atirg`an materialdin` mazmuni o`zgesheligine qarap xizmet tu`rli formalari ha`m ko`rinislerde a`melge asiriliwi mu`mkin. Bul oqiw shinig`iwlari, laboratoriya isleri, izertlew tapsirmalari, mektep jer maydanindag`i jumislar boliwi mu`mkin. Bilimlerdi iyellep aliw basqishlari sxematikaliq ko`rinisi to`mendegishe: