Tema: Monetar ekspanciyanin’qisqa ha’m uzaq mu’ddettegi juwmaqlari

M = (1/ rr ) x D
Bunda : M- pul usınısı kólemi; rr - májburiy rezervlew norması ;
D - dáslepki depozit.
Keltirilgen formuladan kórinip turıptı, olda, pul usınısı 1/rr koeffitsentiga baylanıslı bolıp, onı bank multiplikatori yamasa pul ekspansiyasi multiplikatori, dep ataladı. Ol bul bank rezervler normasında artıqsha rezervlerdiń bir pul birligi menen jaratılıwı múmkin bolǵan jańa kredit pullarınıń eń kóp muǵdarın ańlatadı.

Pul usınısınıń keńeytirilgen modeli, pul multiplikatori

Pul usınısınıń ulıwmalasqan modeli Oraylıq banktiń pul usınısındaǵı roli hám de pulning bir bólegin depozitlardan naq pullarǵa oqib ótiwdi esapqa alǵan halda jazıladı. Bul model bir qatar jańa ózgeriwshilerdi óz ishine aladı. Bular:

- pul bazası (rezerv pullar, joqarı quwatlı pullar ) -bank sistemasınan sırtdaǵı naq pullar hám kommerciya bankleri Oraylıq bankte saqlaytuǵın depozitlar summası ;
- deponentlash koefficiyenti - Cr = C/ D
Pul bazasın MB hám bank rezervlerin R dep belgilesak
B=C+R.
Pul usınısınıń keńeytirilgen modelin tómendegishe jazıw múmkin
Cr +1
M =------------- · B yaki M = m · B
Cr + rr
(Cr +1) / (Cr + rr) koefficient pul multiplikatori dep júrgizilip bir sumlıq pul bazası esabına qansha turadılıq pul usınısı júzege keliwin kórsetedi. Pul multiplikatorini - pul usınısınıń pul bazasına qatnası kórinisinde jazıw múmkin:
Sonday eken, pul usınısı pul bazası hám pul multiplikatori muǵdarına baylanıslı eken. Pul multiplikatori pul bazasınıń bir muǵdarǵa asıwı nátiyjesinde pul usınısı qanday ózgeriwin kórsetedi.
Oraylıq bank pul usınısın eń dáslep, pul bazasına tásir etiw jolı menen tártipke saladı.
Mámlekette pul muǵdarı ko'payadi, eger:
- pul bazası o'ssa;
- májburiy rezervlew norması pasaytirilsa;
- kommerciya bankleriniń artıqsha rezervleri kamaysa;
- naq pullarningn depozitlar ulıwma summasına qatnası tómenlese

Pul bazarında teń salmaqlılıq
Pul bazarı modeli aqshaǵa talap hám usınıstı birlestiradi. Daslep, ápiwayılıq ushın pul usınısı Oraylıq Bank tárepinen qadaǵalaw etiledi hám (M/P) s dárejesinde belgilengen dep alamız.
Egerde M -pul usınısın, P-bahalar dárejesin bildirse, M*/P* pul qurallarınıń real rezervi muǵdarın kórsetedi.