Tema: Kusheytiriwshi transformator Joba: Kirisiw Tiykarģi bólim

1.3. Transformatordıń nagruzkali islewi.
Eger transformatordıń ekilemshi chulgamlarina nagruzka jalģansa, bul hal transformatordıń jumıs rejimi dep ataladı.

A-nagruzkali transformatordıń jalǵanıw sxeması; b-onıń vektor diagramması.
Transformatordıń ekilemshi chulgamiga nagruzka jalǵanǵanda baslanǵısh hám ekilemshi chulgamlarinan shamaları bir-birine teń bolmaģan I1 hám I2 toklar ótadi. Transformatorda quwattıń tegerań dárejedegi ısırapları esabina alinbasa, transformatordıń tutınıwshıǵa bergen U2 I2. quwatı onıń energiya dáreginen alǵan U1 I1 quwatına teń boladı dewi múmkin, yaǵniy
U₂ I₂ = U₁ I₁
Bunnan
= k; I₂ = kI₁
Transformator nagruzkada islep atirǵanda ekilemshi chulgamdan ótip atirģan tok, Lents nızamına tiykarınan, sonday magnit aǵımın ónim etedi, bul aģim uzaqdaģi magnit aǵımına qarama-qarsı baģdarlanģan bolip, onı kemeytiwge ıntıladı.
Uzaqdaģi nátiyjelik magnit aǵımı ózgermey qaliwi ushın ekilemshi chulgamniń bul magnit aǵımı baslanǵısh chulģam magnit aǵımı menen teń salmaqlılıqlasıwı kerek.
Sonday etip, ekilemshi chulgamdagi, I2 tok artqanda onıń magnitsızlantiriwshi magnit aǵımı artadı, usınıń menen birge baslanǵısh chulgamdaģi I1 tok hám bul tok payda etgen magnit aǵımı da artadı. Lekin baslanǵısh chulgamniń magnit aǵımı ekilemshi chulgamniń magnitsızlantiriwshi aǵımın teń salmaqlılıqlastırǵani ushın uzaqdaģi nátiyjelik aģim mánisi ózgermeydi.
Transformatorlar nagruzkada islegende onıń baslanǵısh hám ekilemshi chulģamlarinan shashiliwshi FS1 hám FS2 aģimlardi ónim qiliwshi toklar ótedi. Bul magnit aģimlari tek ózın ónim qiliwshi toklar ótetuģin chulģam oramlarinikine kesip ótedi hám transformator magnit ótkiziwinen ótip, tutasıwshı tiykarǵı magnit aǵımı F0 ótedi. Bul aģim chulģamlarda shashiliwshi aģim ónim etedi, bul aģim bolsa nagruzka ózgergende júdá kem ózgeredi.
Ámelde bir transformatorda bir qansha, hár qıylı oramli ekilemshi chulģamlar boladı.
Hár bir ekilemshi chulgamdaģi tokdiń ózgariwi baslanǵısh chulgamdaģi tokdi ózgertiredi.
Baslanǵısh chulgamdaģi sirttan tásir etiwshi e. yu. k. baslanǵısh chulgamdaģi aktiv qarsılıgındaǵı kernewdiń páseyiwi hám aģimniń ózgeriwi nátiyjesinde ónim bulģan E. YU. K. ni jeńiwge sarplaniw boladı:
U1 = R1I1 +
Magnit aģimniń ózgeriwi
Ф₁(t) = ∫U₁dt
Sonday eken, sinusoidal kernew (U1). de magnit aǵımı da sinusoidal nızam boyinsha ózgeredi.
Ekilemshi chulģamda F2 aģimniń ózgeriwi nátiyjesinde e. yu. k. Ye2. payda boladı. Sol E. YU. K. ekilemshi chulģamniń aktiv qarsılıgı hám sırtqı shınjırdıń qarsılıgındaǵı kernewdiń páseyiwine ketedi:
- + R₂I₂ + U₂
Magnit aģimlari F₁ va F₂. Toklarģa (I₁ va I₂) proportsional boladi:
Ф₁ = L₁I₁ + M₁I₁
Ф₂ = L₂I₂ + M₂I₂
Bul jerde L₁ va L₂ - birlemshi hám ekilemshi chulģamlardiń induktivligi; M₁ va M₂ – ózara induktsiya koeffitsenti (3.8) (3.9) hám (3.10) ipadalarģa kóre
U₁ = R₁I₁ + L₁ + M₁ ,
-M = R₂I₂ + L₂ + U₂
Bul ańlatpalar transformatordıń differentsial teńlemeleri dep júritiledi.
Sonday eken sırtdan baslanǵısh chulģamģa tásir etiwshi kernew aktiv qarsılıqtı jeńiwden sirtqi, chulģamda ónim bolatuǵın óz ınduktsiya e. yu. k. L1 hám ózara induktsiya E. YU. K. M ini jeńedi. Ekilemshi chulģamda ónim balatuǵın ózaro induktsiya e. yu. k ondaǵı aktiv qarsılıq hám uzinduktsiya e. yu. k larini jeńedi.
Nagruzkali transformatordıń vektor diagrammasın sızıwda ekilemshi chulgam parametrlerdiń bahaları esapqa alınadı.
Magnit okim vektorı gorizontal yunalishda sızıladı Magnitlaytuǵın tok I0 vektorı magnit aǵımı Fm vektoridana ( múyeshka aldında ketedi. Baslanǵısh chulgamning E. YU. K kúshi E1.
Tutınıwshıǵa berilayetgan ekilemshi kernew vektorı sol chulgamning aktiv hám induktiv qarsılıqlarında kernew tómenlewi U1 hám U2 vektorların ayırıw menen aniklanadi. Sol maksadda E2 vektorı uchidan I2 vektorı dawamına tik túsiremiz. UP reaktiv kernew vektorı sol tik sızıq buyicha yunaladi. Endi bul vektor uchidan UP vektorına parallel sızıq chizamiz, E2 vektorı bolsa áne sol sızıqta jatadı. Bunda I2 X2 hám I2 R2 larning yonalishi shártli saylanadı. Tiykarınan I2 X2 kernew júzimnen 90 urchakda aldında baladı teńlemede bolsa keri ma`nisi beriledi sol sebepli onı tezkari yunaltiramiz. Endi I2 R2 vektorı uchini E2 vektorı uchi menen birlestirib I2 R2 ekilemshi chulgamning talshıq qarsılıgında kernew passayishi vektorın chizamiz hám nátiyjede ekilemshi chulgam qarsılıqlarında sarplanǵan kernewler úshmuyeshni ónim kilamiz I2 R2 vektorı uchini O nukta menen birlestirib U2 vektorın ónim kilamiz. Tutınıwshı Ra aktiv hám X2 induktiv qarsılıqlardan ibarat bulgani ushın U2 vektorınan múyeshdan aldında ketedi.
Baslanǵısh chulgamdagi tok I1 vektorın anıqlaw ushın I1 = I0 + (-I2) ga kura I0 vektorına - I2 vektorın koshamiz. Onıń ushın I0 vektordıń uchidan yonalishi buyida I2 ge teris, lekin ma`nisi teń bulgan - I2 vektorın chizamiz. Bul vektor uchini O nukta menen birlestirib, I1 vektorın ónim kilamiz.
Diagrammada tarmaq kernewi U1 dıń vektorı transformatordıń salt islewi ushın sızılǵan vektor diagrammasında korsatilgan yul menen aniklanadi. Bul ushın E1 vektorına teń hám qarama-qarsı yonalgan - E1 vektorın chizamiz.- E1 vektorı uchidan I1 vektorı yonalishida I1 R1 vektorın chizamiz. I1 X1 vektorı bolsa I1 vektorına salıstırǵanda (1 aldında baladı. Bul vektor uchini O nukta menen birlestirib kernew U1 vektorın ónim kilamiz.
Sonday etip nagruzka aktiv induktiv xarakterde bulsa U1 vektorı I1 vektorınan (1 múyeshka aldında baladı.