Tema: Kontakt hádiyseler Joba

3.Teń salmaqliliq emes jaǵdayda p-n ótiw
p-n ótiw tokları. Elektron hám gewektiń ortasha ıssılıq energiyası yarım ótkezgish temperaturası menen belgilenedi hám kT ga teń, k — Bolsman turaqlısı, T - absolut temperatura. Yarım ótkezgishdegi hár bir bólek energiyası ortasha energiyadan parıq etedi. Aynimagan n -yarım ótkezgishde energiyası Wt den kishi boimagan elektronlar konsentraciyası Bolsman bólistiriwine qaray tómendegi ańlatpa menen anıqlanadı:

Odan joqarı energiyalı bóleksheler sanı eksponensial túrde keskin azayıwı kórinip turıptı. Bul jerde nn — tiykarǵı zaryad tasıwshılariniń konsentraciyası. Soǵan uqsas ańlatpa geweklerdi energiyaler boyınsha bólistiriliwin belgileydi.
p - hám n - yarım ótkezgishler kontaktga keltirilgende energiyası joqarı bolǵan zaryad tasıwshılar p-n ótiw arqalı qońsılas tarawlarǵa diffuziyalanish esabına p-n ótiwdiń elektr maydanına keri baǵıtda jıljıydilar. Nátiyjede diffuziya tokı IDIF payda boladı. Tiykarǵı zaryad tashuchilaming p-n ótiw arqalı diffuziyalanishi menen bir waqıtta noasosiy zaryad tasıwshılaming p-n ótiw maydanı baǵdarında jılısıwı baslanadı. Bul maydan noasosiy zaryad tasıwshılarǵa tezlatuvchi tásir kórsetip, ıǵıw tokın payda etedi.p-n ótiwge elektr kernew berilmegende termodinamik teń salmaqlılıq júzege keledi, yaǵnıy diffuziya hám ıǵıw tokları absolut bahaları teń boladı. Diffuziya hám ıǵıw tokları keri táreplerge jónelgen boigani sebepli p-n ótiw arqalı tok oqmaydi, yaǵnıy makroskopik zaryad tasıw ámelge aspaydı (1 d-su'wret).
p-n o 'tishning to'g 'ri jalǵanıwı. Eger p-n ótiwge sırtqı kernew U0 berilsa, teń salmaqlılıq buz'ladı hám odan tok oqib oǵada baslaydı.
Kernew dáreginiń oń polisi p - tarawǵa, keri polisi bolsa n - tarawǵa ulansa, p-n ótiw to'g 'ri jalǵanǵan yamasa to'g 'ri jıljıtilgan dep ataladı (2-súwret).
Juwmaq
Bugingi kúnde ilimiy-texnikanıń zamanagóy joqlanıwı elektronikaning rawajlanıwı menen chanbarchas baylanıslı bolıp tabıladı. Elektronika gaz, qattı dene vakuum hám basqa ortalıqtaǵı elementar zaryadlanǵan bólekshelerge elektromagnit maydan tasir nátiyjesinde payda bolǵan elektr ótkezgishlikti úyreniw hám odan paydalanıw máseleleri menen shugullanadigan pán tarawı bolıp tabıladı. Elektronika jetiskenlikleri nátiyjesi retinde elektrovakuum hám yarım ótkeriwshili ásbaplardıń hár qıylı hám unamlı qásiyetlerinde kórinetuǵın boladı. Zamanagóy elektornikani úyreniw ushın aldınam bar radioelektronika ásbaplarınıń dúzilisi, islew principi hám fizikaviy tiykarların bilip alıw kerek.
Integral mikrosxemalar radio elektron apparaturalarda elementleraro jalǵanıwlardı taminlash menen birgelikte, olardıń kishi shıyemlarini, energiya taminotini, massa hám material kólemin támiyinleydiler. Kop sanlı shıǵıwlar hám qabıqlardıń yoqligi radio elektron apparaturalarning kólemi hám massasın kishreytiradi. Elementtıń yarım ótkeriwshilik ózgesheligine tiykarlanǵan elementlerde fizikalıq processler mikronlar tártibindegi tarawlarda júz berip, zamanagóy mikrochiplarda kremniy kristalınıń kishi bóleginde bir-birine jalǵanǵan millionlap diodlar, tranzistorlar, qarsılıqlar, kondensatorlar jaylasqan.
Yarım ótkeriwshili diod (YO'D) eki elektrodlı apparat bolıp, onıń islewi n-p ótiwdi elektrik ayrıqshalıqlarǵa, yamasa metal yarım ótkeriwshi kontaktini isletiliwine tiykarlanǵan. Bul ayrıqshalıqlarǵa tómendegiler kiredi: bir tárepleme o'tkauvchanlik, volt-amper xarakteristikaın sızıqlı emesligi, volt-amperli xarakteristikaın keri qarsılıqqa iye bolaǵı bar ekenligi, elektrlı buzılıwda teskar júzimdi keskin asıp ketiwi, n-p ótiwdi sıyımlılıqı bar ekenligi n-p ótiwdi qaysı qásiyetleri isletiliwine baylanıslı túrde yarım ótkeriwshi diodlar tuwırlaw, detektrlash, ózgertiw, elektr terbelislerdi generatsiyalash sonıń menen birge ózgermeytuǵın tok shınjırlarında kernewdi stabillash hám o'zgsharuvchan reaktiv elementleri retinde qóllaw mumkin.
Paydalanılǵan ádebiyatlar

1. 
   G. S. Lansberg. Optika. Tashkent. Oqitiwshi. 1981
   
2. 
   F. A. Korolev. “Fizika kursi” Optika, atom hám yadro fizikasi. Tashkent. Oqitiwshi 1978
   
3. 
   I. V. Savlev. “Ulıwma fizika kursi”. III tom. Tashkent. Oqitiwshi 1376
   
4. 
   O. Axmadjanov. “ Fizika kursi”. III tom. Tashkent. Oqitiwshi 1989
   
5. 
   M. H. Ólmasova. “ Fizika”. Optika, atom yadro fizikasi. 3- kitap