Nochiziqli optika asoslari

---

33- ma’ruza. 

Nochiziqli optika asoslari 

Reja: 

1. Yorug‘lik chiziqli bo‘lmagan qutblanishi 

2. Chiziqli bo‘lmagan yorug‘lik hodisalari 

3. Qutblanishning kubik qutblanishdan yuqori bo‘lmagan hollari 

 

Yorug‘lik  chiziqli  bo‘lmagan  qutblanishli  muhitda  tarqalganda  oliy 

garmonika,  yig‘indi  va  ayirma  chastotalar,  yorug‘lik  to‘lqinlarining 

detektrlanishiga ekvivalent bo‘lgan statistik qutblanish yuzaga keladi. Bu mavzuda 

hozirgi zamon fani va texnikasida katta rol o‘ynaydigan asosiy chiziqli bo‘lmagan 

yorug‘lik hodisalarini qarab chiqamiz. Ular qatoriga quyidagilar kiradi: 

a)  «optikaviy  detektrlash»  yoki  yorug‘lik  to‘lqinlari  bilan  statistik  elektr 

qutblanishni hosil qilish;  

b)  garmonikalarni  generatsiyalash,  ya’ni  yuqori  chastotali  o‘Tuv*  yorug‘lik 

to‘lqini bilan ikkilangan, uchlangan va tobora yuqori chastotalarni uyg‘otish; 

v) keng spektr diapazonidagi chastotalarni o‘zgartirish;  

g) chiziqli bo‘lmagan optikaviy muhitda yorug‘likni o‘z-o‘zidan fokuslash; 

d) yorug‘likning ko‘p fotonli yutilishi;  

e) yorug‘likning majburiy sochilishi. 

Chiziqli  bo‘lmagan  yorug‘lik  hodisalari  nurlanish  quvvatining  shunday 

qiymatlarida  yuzaga  keladiki,  bunda  yorug‘lik  to‘lqinlaridagi  elektr  maydon 

kuchlanganligi,molekulalar  ichidagi  10

8

  —10

11

  v/sm  tartibli  elektr  maydon 

kuchlanganligi  bilan  tenglashadi.  Zamonaviy  lazerlar  elektr  maydoni  10

7

  v/sm 

kattalikka  erisha  oladigan  nurlanishlar  olishga  imkon  beradi.  Bunday  maydon 

kuchlanganliklarida  chiziqli  bo‘lmagan  yorug‘lik  protsesslari  avj  oladi.  Bunda 

muhitning  qutblanishi  chiziqli  formula  bilan  ifodalanmaydi,  balki  yorug‘lik 

to‘lqinidagi elektr maydon kuchlanganligining chiziqli bo‘lmagan 

P = æE + æ'E

2

 + æ"E

3

 +..... (1) 

---

funksiyasi hisoblanadi, bunda æ, æ', æ" — mos ravishda chiziqli, kvadratik, kubik 

qutblanishlarning  qutblanish  elektr  qabulchanlik  koeffitsiyentlari.  Kelgusida  biz 

qutblanishning kubik qutblanishdan yuqori bo‘lmagan hollarini qarab chiqish bilan 

chegaralanamiz, ya’ni qutblanish: 

P = æE + æ'E

2          

 (2) 

formulalar bilan yozilishi mumkin bo‘lgan hodisalarni o‘rganamiz. 

Bunday  hollarda,  tabiiyki,  3-  garmonikagacha  generatsiya  va  u  bilan  bog‘liq 

bo‘lgan effektlar hosil bo‘ladi. 

Chiziqli  bo‘lmagan  yorug‘lik  protsesslari  ikki  sinfga  ajraladi:  ulardan  biri 

chiziqli  bo‘lmagan  effekt  kuzatilayotgan  muhit  dispersiyasiga  bog‘liq  bo‘ladi, 

ikkinchisi esa dispersiyaga bog‘liq bo‘lmaydi. 

Birinchi  holda  chiziqli  bo‘lmagan  yorug‘lik  hodisalari  yuzaga  kelishi  uchun 

(masalan,  garmonikalarning  generatsiyasi,  chastotalarning  o‘zgarishi  va  h.  k.) 

to‘lqin sinxronizmi bo‘lishi zarur, ya’ni tushayotgan to‘lqin bilan boshqa chastotali 

uyg‘ongan  to‘lqin  orasidagi  fazalar  farqi  ularning  butun  tarqalishi  davomida 

o‘zgarmas  saqlanishi  shart.  Shu  shart  chizkli  bo‘lmagan  qutblanuvchi  maxsus 

kristallar yordamida amalga oshiriladi. 

34-ma’ruza.