maydon kuchlanganligi katta yorug‘lik to‘lqini tarqalishida statik qutblanish va
to‘lqinlar sinxronizatsiyasi sharoitida esa nurlanishning ikkinchi garmonikasi sodir
To‘lqin quyidagi
E = E
0
Sin ( ω t — k r ) (1)
ifoda bilan berilgan deb faraz qilaylik, bunda
yorug‘lik to‘lqini
uzunligi; υ— to‘lqinning muhitdagi fazaviy tezligi. U vaqtda (1) ni (2) dagi
birinchi formulaga qo‘yib:
(2)
ni hosil qilamiz.
Shunday qilib, muhitning qutblanishida uchta had bo‘ladi. Birinchi had
tushayotgan to‘lqin chastotasida tebranuvchi qutblanish to‘lqinini ifodalaydi.
Ikkinchi had yerug‘lik to‘lqinining chiziqli bo‘lmagan kvadratik effekti tufayli
yuzaga kelgan statik qutblanishni beradi. Statik qutblanishning paydo bo‘lishini
optikaviy detektrlash deb ataladi va u turli asboblar bilan qayd qilinishi hamda, va
larni o‘lchashda foydalanilishi mumkin.
Uchinchi had ikkilangan 2 ω chastotali qutblanish to‘lqini uning k\ yangi
to‘lqin soni umuman aytganda 2k ga teng emas. Agar to‘lqinning ω chastotadagi
V
fazaviy tezligi 2ω chastotadagi υ fazaviy tezlikka teng bo‘lganda edi, k' to‘lqnn
soni 2 k ga teng bo‘lishi mumkin edi.
V
va υ larning farqi tufayli k'>2k. Buning
natijasida ω chastotali va 2ω chastotali to‘lqinlar A
g
yo‘l kesmasini o‘tganda ular
orasida
A
f
= A
g
(k' — 2k), (3)
faza farqi hosil bo‘ladi va bu hol to‘lqin sinxronizmini buzadi.
Yorug‘likning o‘z-o‘zidan fokuslanishi
Qutblanish kattaligida kub darajali hadi sezilarli rol o‘ynaydigan chiziqli
bo‘lmagan optikaviy hodisalarni ko‘raylik. Biz bunda garmonikalar generatsiyasi
uchun to‘lqin sinxronizmi sharti bajarilmaydi va uni hisobga olmaslik mumkin deb
olaylik. U vaqtda muhitda faqatgina asosiy chastotadagi to‘lqin tarqaladi.
Kub
darajali had bilan aniqlanuvchi qutblanish quyidagicha yozilishi mumkin:
( 4 )
Bizni faqatgina ω chastotali had qiziqtiradi.
Bunday xolda
(5)
Shunday qilib, moddaning sindirish ko‘rsatkichi to‘lqin amplitudasining
kvadratiga yoki boshqacha aytganda 1 sm
2
ga to‘g‘ri kelgan quvvatga bog‘liq
bo‘lib qoladi. Front bo‘ylab chegaralangan yorug‘lik dastasining intensivligi
hamma vaqt dasta o‘qi bo‘ylab kattaroq bo‘lgani uchun sindirish ko‘rsatkichi ham
dasta o‘qida katta qiymatga va uning chekkalarida pasayib boradi. Buning
natijasida to‘lqin tezligi chekka qismlarida o‘qdagiga qaraganda katta bo‘ladi, bu
hol to‘lqin frontining dasta o‘qiga nisbatan egilishiga sabab bo‘ladi. - Demak,
dastaning o‘z-o‘zidan fokuslanishi deb nomlangan hodisa ro‘y beradi.Bunday
ionlanish ko‘p fotonli ionlanish (ko‘p fotonli fotoeffekt) bo‘ladi. Agar bunday
ionlanish gaz yoki kondensirlangan dielektrikda yuz bersa, u holda juda katta
energiya zichligida yorug‘lik nurlanishining elektr maydoni ta’sirida uchqun
teshilishi (proboy) ro‘y berishi mumkin. Linza oldidagi fazoda linza tomonidan
lazer nurlanishining kuchli impulsi fokuslangan nuqtada ravshan chaqnash
ko‘rinadi. Bu yerda bayon etilgan ko‘p fotonli protsesslar turli-tumandir va ularni
o‘rganish yorug‘lik va modda o‘zaro ta’siriga oid yangi, muhim tomonlarini ochib
beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: