|
K L A V I A T U R A.
Klaviaturada paydalanıwshı tárepinen maǵlıwmatlardı kompyuterge kirgiziwge mólsherlengen apparat bolıp tabıladı. IBM PS XT kompyuterlerinde 83 tuymechali klaviatura IBM PS AT 101 tuymechali klaviaturalar bar. Házirde, tiykarınan 101, 105 tuymeligi shiǵarıladı.
Klaviatura daǵı tuymeshelerdi isleytuǵin wazıypaǵa qaray tómendegi bólekke bólemiz.
1. Alfavit - cifrlı, arnawlı belgiler kirgizetuǵın tuymealar (tuymesheler) ( probel, 0-9 bolǵan sanlar, lotin xarflar A - Z, kirill xarflari, A - YA, xizmetker simvollar hám x. k.)
2. Funksional tuymealar F1- F10
3. Xizmetker tuymeler ENTER, EXC, jónelis tuymechalari. TAB, LEFT, Up, DOWN, RIGHT, PgUr, PgDn.
4. Járdemshi klaviatura.
Ayırım xizmetker tuymealarni kórip shıǵamız.
ENTER - qatar kiritiliwi tawsılǵanlıǵın ańlatadı ;
EXC - (anglichan shaǵılısıw ) buyrıqtı bıykarlaw, programmadan shıǵıw ushın paydalanıladı ;
HOME - kursordı qatar basına qóyadı.
END - kursordı qatar aqırına qóyadı
PgUr - tekstti keyin basıp betleydi.
PgDn - tekstti aldınǵa betleydi.
Delete [ Del ]- kursor kórsetip atırǵan belgin alıp taslaw.
Ins [ Insert ]- simvol kiritip atırǵan waqtında bosilsa, kursor kórsetip atırǵan pozisiyadagi ámeldegi simvol ornına jańası urıladı. Eger usı tuyme bosilmasa, bar simvol bir pozisiyaǵa, ońǵa jıljıtılıp ortaǵa jańa simvol kiritiledi.
Baskspace - kursordan chapdagi belgin óshipadi.
Print Screen - ekran daǵı suwretti qaǵazǵa printer arqalı basıp shıǵaradı, odan tısqarı faylǵa hám Windows buferine nusqa kóshiriwge xızmet etedi.
[ Break ]- programma jumısın toqtatadı.
[Scroll Lock ]- blokirovka rejimi jıljıtıwdı saqlaydı. Kursor ekranǵa óz xolatini bekkemlew jumısın bajapadi.
Tab - tekstler menen islenip atırpǵanda keyingi qatar náwbettegi arnawlı kórsetilgen noqatqa (pozisiyaǵa) suradi (ońǵa - shepke).
Ctrl (basqarıw ) Alt (ózgertiriwshi) Shifr (jıljıtıw ) - basqa tuymeshelerdiń wazıypaların ózgertiw ushın isletiledi.
Numlock - bosilsa nomerler kirgiziw, keri jaǵdayda kursordı basqarıwdı tuymeler wazıypasın oteydi.
[ Caps Lock ]- baspa xarflarni kirgiziw taǵı bossangiz jazba (kishi) xarplerge ótiw múmkin.
[Shift][Ctrl] yamasa [Shift][Ctrl]- alfavitti ózgertiwimiz múmkin.
[Ctrl][Alt][Del]- teńdeyine bosilsa, kompyuter qayta juklenedi.
[Rr Sor][Shift][ Rr Ser]- ekran daǵı suwretti qaǵazǵa printer arqalı shiǵarıladı.
[Ctrl][Break]- atqarılıp atırǵan programma yamasa buyrıq tamamlanılishini támiyinleydi.
Kursor - bul óship janıp turatuǵın vertikal sızıqsha. Eger sol sızıqsha ekranda ko'rinsa, sonday eken, siz alfavit cifrlı informaciyalardı kirgiziw múmkin. Mısalı, grafik jaǵdayda bolsa kursor óz kórinisin ózgertiwi múmkin.
Waqıtlarda kórsetkish óz kórinisin ózgertiwi múmkin. Tıshqansha járdeminde tómendegi tiykarǵı háreketti orınlaw múmkin:
kórsetkishni ekrandıń kerekli jayına kóshiriw;
tıshqansha tuymesin basıp, tezlik qoyıp jiberiw;
tıshqansha tuymesin eki ret tez basıw qandayda bir ob'ektti tańlaw.
Operativ operativ yad kompyuterdiń zárúrli bólegi bolıp, prosessor odan ámellerdi orınlaw ushın programma, berilgenlerdi aladı hám ámeldi atqarıp, nátiyjeni taǵı ol jaǵdayda saqlaydı. Kompyuter óshirilse, operativ xotipada saqlanıp atırǵan programmalar berilgenler joq bolıp ketedi. RAM ( random acctss memory,- yaǵnıy qálegen kirisiw múmkin bolǵan ).
Yaddıń úlken-kishiligine qaray, ol yamasa bul programmalar kompleksin isleta alıw múmkin.
1 Mbayt - DOS
4 Mbayt - W - 3. 1
16 Mbayt - W - 95
32 Mbayt - W NT, lokal tarmaq, Photoshop, Pentium 2, 3.
Kesh yad - kompyuter islew tezligin asırıw ushın isletiledi. Ol operativ yad hám mikroprosessor arasına jaylasqan bolıp, atqarılatuǵın ámeller tez bolıp tabıladı. Sol sebepli kompyuter yadınıń kóbirek isletiletuǵın bólegi nushasini KESH xotipada saqlap turadı. Pentium 2, 3 kompyuterlerde KESH yad 512 Kb ni quraydı.
Turaqlı yad - BIOS - Basic Inrut Outrut System - kirgiziw-shıǵarıwdıń tiykarǵı sisteması. Olardaǵı maǵlıwmatlar mikrosxema tayarlanip atırǵanda kiritip qóyıladı. Bunday xotipadan tek oqıw múmkin. Sol sebepli de ol ROM (Read Only Memory - tek oqıw ushın ) dep ataladı. Bul yad kompyuter úskenelerin islewin tekseriw, OS ni baslanǵısh júkleniwin támiyinlew, apparatlarǵa xizmet kórsetiwdiń tiykarǵı funksiyaların orınlaw ushın xızmet etedi. BIOS de, sonıń menen birge kompyuter konfigurasiyasini saqlawshı Setup programması da jaylasqan boladı. Bul programma mısalı, videokontroller, qattı disk hám disket diskovodi, odan tısqarı parollar ornatıw hám basqa xızmetler etedi. DEL tuymesi arqalı shaqırıladı.
CMOS (yarım turaqlı yad ) - (complementary metal - oxida semi conictor ) konfigurasiya parametrlerin saqlawshı yarım turaqlı yad. Arnawlı akkumulyatorlar járdeminde kishi quwatda isleydi. Sol sebepli odaǵı maǵlıwmat óship ketpeydi. SETUP programması hár gezek kompyuter konfigurasiyasini sóylegende, kerek bolsa, CMOS xarakteristikalarına ózgertiw kiritedi.
videoxotira - ol monıtor ekranına shiǵarılatuǵın suwretti saqlawǵa xızmet etedi. videokontroller quramına kiredi.
Kompyuter degi eń úlken plata - sistema platası bolıp tabıladı. Bul plata tegis plastinka hám oǵan jaylasqan mikrosxemalar, kondensator, raz'emlar hám basqalardan ibarat, olar óz-ara ótkeriwshiler menen baylanısqan boladı. Ana platada mikroprosessor, yadlar, shinalar, kontrolerlar ámeldegi boladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
