Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

ISHKI ORGANLAR

(Splanxnologiya)

AS SIŃIRIW SISTEMASI

Ishki organlardıń ulıwma sıpatlaması, topografiyası
As sińiriw sisteması, organizmge túsken awqattıń mexanikalıq hám ximiyalıq qayta isleniwin hám as sińiriw kanalınan awqatlıq zatlardıń sorılıwın táminleydi.
Quramalı as sińiriw qubılısı, pútin as sińiriw kanalınıń basınan aqırına shekem izbe-iz iske asadı. As sińiriw jolınıń hár bir bólimi ózine tán morfologiyalıq hám funktsionallıq qásiyetleri menen parq qıladı.
As sińiriw jolınıń tiykarǵı bólimleri: awız boslıǵı, jutqınshaq, qızıl óńesh, asqazan, jińishke hám juwan isheklerden ibarat. As sińiriw jolı bas bólimindegi awız jarıǵınan baslanadı hám anal tesigi (artqı shıǵarıw tesigi) menen tamamlanadı. As sińiriw kanalına as sińiriw bezleriniń jolları, nayları quyıladı.

Awız boslıǵı

Awız boslıǵı (cavum oris) as sińiriw kanalınıń baslanǵısh bólimi esaplanadı.
Bul boslıq aldı hám qaptal tárepinen erinler hám urtlar menen joqarıdan tańlay

29 -súwret. Murın, awız, kómekey, jutqınshaq hám gegirdek boslıqları.

1-murın boslıǵı; 2-21;22-murın shıǵanaqları; 3-pana tárizli súyek gewegi; 4-tańlay búrmesi; 5-esitiw nayı tesigi; 6; 7-kómekey búrtigi; 8- tilshe; 9-kómekey búrtigi; 10-til- tanlay búrmesi; 11-tańlay-kómekey búrmesi; 12-kómekeydiń awız bólimi; 13-jutqınshaq ústi shemirshegi; 14- kómekeydiń jutqınshaq bólimi; 15- qızıl óńesh; 16-gegirdek; 17-til astı súyegi; 18-jaq-til astı bulshıq eti; 19- iyek-til astı bulshıq eti; 20 -iyek til bulshıq eti; 23- mańlay boslıǵı.

30-súwret. As sińiriw sisteması.

1-awız boslıǵı; 2-ústińgi erin, 3-tisler; 4- qatti tańlay; 5-qulaq átirapi silekey bezi; 6- jumsaq tańlay; 7-jutqinshaq; 8-qizil óńesh; 9-jaq asti silekey bezi; 10-til asti silekey bezi; 11-tómengi erin; 12-qizil óńesh; 13- asqazan; 14-asqazan asti bezi; 15-asqazan asti bezi joli; 16-ash ishek; 17-túsiwshi juwan ishek; 18-kese jaylasqan juwan ishek; 19-sigma tárizli ishek; 20-anus; 21-tuwri ishek; 22-janbas ishek; 23-apendiks; 24- soqir ishek; 25-ileotsekal klapan; 26- kóteriwshi juwan ishek; 27-on eki barmaq ishek; 28-ót qalta; 29-bawir; 30- uliwma ót joli; 31- shiǵiw bóliminiń spinkteri.
menen tómeninen awız boslıǵınıń túbi menen shegaralanǵan. Arqa tárepinde awız boslıǵınıń diywalı joq. Bul tárepte jutqınshaq penen tutasadı. Tiller hám qızıl iyekler (desna) awız boslıǵın awız dálizine hám haqıyqıy awız boslıǵına ajıratıp turadı.
Erinlerde tiykarınan awızdıń aylana bulshıq etleri bar. Erinler sırttan teri menen ishkeriden bolsa sliz perde menen qaplanǵan. Teri erinlerdiń qalıń sheti arqalı sliz
perdege aylanadı, erinlerdiń bul bólimi ádette qızǵısh reńli boladı.
Urtlardıń diywalın tiykarınan úsh bulshıq et qaplaǵan. Bul bulshıq etlerdiń sırtı teri menen ishki tárepi bolsa sliz perde menen qaplanǵan. Tańlay awız boslıǵınıń joqarǵı diywalın payda etedi.
Awız boslıǵınıń aldınǵı bólimi qattı tanlay bolıp, gelleniń súyek tańlayına tuwra keledi. Arqa tárepinen qattı tańlay jumsaq tanlayǵa ótedi. Jumsaq tańlay sliz
perde menen qaplanǵan bulshıq etlerden payda boladı. Jumsaq tańlaydıń arqadaǵı bólimi tanlay perdesin payda etedi, onda orta sızıq boylap tilshe jaylasadı.