Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Aqırǵı miy yarımsharların ishki duzilisi

Miydiń kletkalardan dúzilgen qabıǵı astında, yaǵnıy kúlreń zattıń astında aq zat qatlamı turadı. Aq zat miydiń ótkiziwshi jolları xızmetin atqarıwshı hár tárepke baǵdarlanǵan júdá kóp nerv talalarınan ibarat. Bul talalardıń atqaratuǵın xızmetine qarap tómendegi úsh tiykarǵı sisteması ajıratıladı.

1. 
   Assotsiatsion talalar, bir yarımshardıń ózindegi hár qıylı bólimlerdi bir- biri menen baylanıstıradı (ekinshi yarımsharǵa ótpeydi). Negizinde olar kelte hám uzın talalardan ibarat. Kelte talalar kóbinese iyilgen sheńber tárizli boladı. Bul talalar tiykarınan bir izvilinanıń qabıǵın ekinshi qońsı izvilina qabıǵı menen qossa, uzın talalar bir- birinen uzaq aralıqta turǵan bólimlerdiń qabıqların qosadı. Mısal ushın, ústingi uzın tutam (sheńber tárizli tutam) járdeminde yarımsharlardıń mańlay bólimi tómengi tóbe bólekshesi, eńse bólegi hám sheke bóleginiń arqa bólimi bir - biri menen qosıladı. Ilgek tárizli dáste yarımshar mańlay bóleginiń
   

tómengi aldınǵı júzin (kóz kesası ústinde turatuǵın bólimin) sheke zonası menen qosadı, h.t.b.

2. 
   Komissural talalar hár eki yarımshardaǵı bir túrdegi (bir at penen atalıwshı) bólimlerdi bir-biri menen baylanıstıradı. Bunday talalardıń eń kóp toplanǵan jeri shandıq dene esaplanadı. Bul deneniń kesesine tıǵız jaylasqan talaları eki yarımshardı, ásirese onıń sheke bóleklerindegi bólimlerin bir-biri menen qosadı.
   

Komissural talalardan dúzilgen aldınǵı pitispe yarımshar iyis seziw zonaların, gúmbez pitispesi bolsa teńiz atın qosadı.

3. 
   Proektsion talalar, miy qabıǵın usı qabıqtan tómenge túsiwshi bólimler hám arqa miy menen qosadı. Usı esaptan bul talalar sisteması júdá quramalı dúzilgen. Bul talalar atqaratuǵın xızmetine qaray, eki túrge, yaǵnıy tásirdi sırttan miy qabıǵına alıp barıwshı hám juwapshı miy qabıǵınan jumısshı organlarǵa alıp keliwshilerge bólinedi.
   

Proektsion talalar miy qabıǵı qasınan nurǵa (quyash nurına) usap tarqalıp ketedi, Áne usı jerge nurlı taj delinedi. Sonnan keyin talalardıń kópshiligi kóriw tompaǵı hám quyrıqlı ózek arasında jaylasqan ishki qalta arqalı ótedi.
Ishki qalta aq zattan dúzilgen bolıp, joqarıda aytılǵan kúlreń zatlar menen shegaralanǵan. Ishki qaltanıń aldınǵı, arqa ayaqshası hám dizesi ajıratıladı.
Proektsion talalar tómendegi sistemalarǵa bólinedi.

1. 
   Miy qabıǵı menen arqa miy arasındaǵı jol, miy qabıǵınan baslanıp arqa miyge shekem baradı. Hámme skelet bulshıq etlerine erkli háreket impulsın jetkeredi, ishki qaltadan ótedi.
   
2. 
   Miy qabıǵı menen miy ózekleri yaki miy piyazshası arasındaǵı jol. Joqarıdaǵıdan kelterek bolıp, miy qabıǵınan, miy piyazshasındaǵı háreketlendiriwshi bas miy nervleriniń ózeklerine baradı, ishki qaltanıń dizesiniń ishinen ótedi.
   
3. 
   Miy qabıǵı menen Varoliy kópirindegi ózekler arasındaǵı jol. Miy qabıǵınan Varoliy kópirindegi ózeklerge baradı. Miysheniń jumısın qabıq tárepten
   

tártipke salıp turıwda xızmet etedi. Mańlay kópir jolı hám sheke - eńse - kópir jolına bólinedi, eki jolda ishki qaltadan ótedi.

4. 
   Kóriw tompaǵınan miy qabıǵına hám kerisinshe miy qabıǵınan kóriw tompaǵına barıwshı jollar. Bunda kóriw hám esitiw jollarınıń talaları bolıp, olarda ishki qaltadan ótedi.