Tema-1 «Salıqlar h’a’m salıqqa tartıw» arnawlı kursın oqıtıwdın’ za’ru’rligi, maqseti h’a’m wazıypaları O’zbekstan Respublikası salıq sisteması h’a’m salıq qatnasıqları subektlerinin’ h’uqıq h’a’m de minnetlemeleri. Rejesi

4.Birden-bir jer salıg’ının’ engiziliwi h’əm əh’miyeti. Birden-bir jer salıg’ın to’lewshiler, salıq obekti h’əm salıq bazası.
Birden-bir jer salıg’ı salıq kodeksinin’ 57 babında ko’rsetilgen
1999-jılda awıl-xojalıq kərxanaların salıqqa tartıw sistemasında tu’pten o’zgerisler ju’z berdi. O’zbekstan Respublikası Prezidentinin’ 1998-jıl 10-oktyabrdegi «Awıl xojalıg’ı tovar islep shıg’arıwshılar ushın birden-bir jer salıg’ın engiziw h’aqqında»g’ı PP-2086-sanlı Pərmanına muwapıq 1999-jıldın’ 1-yanvarınan baslap awıl-xojalıg’ı tovar islep shıg’arıwshıları ushın birden-bir jer salıg’ı engizildi.
Awıl xojalıq tovar islep shıg’arıwshıları ushın birden-bir jer salıg’ının’ engiziliwi, o’z nəwbetinde olardı to’mendegi salıqlar h’əm jıyımlardı to’lewden azat etti:
-payda salıg’ı;
-qosılma qun salıg’ı;
-ekologiya salıg’ı;
-suw resurslarınan paydalang’anlıg’ı ushın salıq;
-jer salıg’ı;
-jer astı baylıqlarınan paydalang’anlıg’ı ushın salıq;
-menshik-mu’lk salıg’ı;
-abadanlastırıw h’əm sotsiallıq infrastrukturanı rawajlandırıw salıg’ı;
-basqa jergilikli salıqlar h’əm jıyımlar.
Birden-bir jer salıg’ın to’lewshiler esaplangan awıl-xojalıq tovarların islep shıg’arıwshılar ushın bajıxana to’lemleri, məmleketlik bajı, litsenziya jıyımları, byudjetten tısqarı fondlarg’a ajıratpalar, sonday-aq aktsiz astı o’nimlerine aktsiz salıg’ın to’lewdin’ əmeldegi tərtibi saqlap qalındı.
Awıl xojalıqda tovar islep shıg’arıwshı kərxanalar h’əmde awıl xojalıg’ı bag’darındag’ı ilim-izertlew sho’lkemlerinin’ təjriybe- ekspermental xojalıqları h’əm bilimlendiriw sho’lkemlerinin’ oqıw-təjriybe xojalıqları birden-bir jer salıg’ının’ to’lewshileri bolıp esaplanadı.
Salıq kodeksine muwapıq to’mendegi shərtlerge juwap beretug’ın yuridikalıq ta’repler-salıq salıw maqsetinde awıl-xojalıq tovarların islep shıg’arıwshılar quramına kiredi:
-jer uchastkalarınan paydalang’an h’alda awıl-xojalıq o’nimlerin o’ndiriwin h’əm o’zi o’ndirgen usı o’nimdi qayta islewshi tek g’ana awıl xojalıg’ı o’nimin o’ndiriw tiykarg’ı xızmet tu’ri bolg’an yuridikalıq ta’repler;
-awıl-xojalıg’ı o’nimin jetilistiriw ushın jergilikli məmleket h’əkimiyatı organları tərepinen o’zlerine belgilengen tərtipte berilgen jer uchastkalarına iye bolg’an yuridikalıq ta’repler;
-awıl xojalıg’ı o’nimin o’ndiriw h’əm o’zi o’ndirgen o’nimdi qayta islew u’lesi realizatsiya qılıw yaki qayta islew ushın alıng’an awıl xojalıg’ı o’niminin’ ko’leminde keminde 50%ti quraytug’ın yuridikalıq ta’repler.
Birden-bir jer salıg’ın to’lewshiler bolıp esaplanbaydı to’mendegiler:
Tog’ay h’əm an’shılıq xojalıqları jənede yuridikalıq ta’rep bolıp sho’lkemlestirilgen h’əm sho’lkemlestirilmegen h’alda du’zilgen diyxan xojalıqları.
Awıl xojalıg’ı tovar islep shıg’arıwshıları o’zleri islep shıg’arg’an awıl xojalıq o’nimlerin islep shıg’arıw h’əm qayta islew boyınsha usı xızmet tu’rinen birden-bir jer salıg’ın to’leydi h’əm olar basqa salıqqa tartıw sistemasın tan’law h’uqıqına iye emes.
Birden-bir jer salıg’ının’ to’lewshiler bolıp esaplang’an awıl xojalıg’ı tovar islep shıg’arıwshıları ushın bajıxana bajıları, məmleketlik bajılar, litsenziya jıyımları, məmleketlik maqsetli jamg’armalarg’a ajıratpalardı to’lewdin’ əmeldegi tərtibi saqlanadı.
Awıl xojalıg’ın ju’rgiziw ushın iyelik etiw, paydalanıwg’a yamasa ijarag’a berilgen jer uchastkası maydanı birden-bir jer salıg’ın salıw obekti bolıp esaplanadı.
Salıq salınatug’ın jer uchastkalarının’ normativ qunı salıq salınatug’ın baza bolıp esaplanadı. Eger de normativ qun belgilenbegen bolsa, onda salıq salınatug’ın baza bolıp awıl xojalıg’ı tovarın islep shıg’arıwshılardın’ salıq salınatug’ın jer uchastkalarının’ maydanı esaplanadı.
Salıq salınatug’ın awıl xojalıg’ı jer maydanları, jer uchastkalarının’ jaylasıwı, topıraq boniteti h’əm jer menshikginin’ basqa xarakteristikası, jer kadastrı mag’lıwmatları boyınsha qabıl qılınadı.