Tema : Jer astı baylıqlarınan paydalanıw hám qorǵawdıń huquqiy tártibi

3. Taw - kánshilik qatnasıqların mámleket tárepinen tártipke salıw.
O’zbekiston Respublikası xalqi mámleket múlkiniń subyekti bolıp tabıladı. O’zbekiston Respublikası Puqaralıq kodeksiniń 214-statyasına muwapıq múlkshilik huqıqtı xalıq atınan O’zbekiston Respublikası Joqarı Jıynalısı, O’zbekiston Respublikası Prezidenti hám olar kepillik bergen mámleket basqarıwı shólkemleri ámelge asıradı. ‘‘Jer astı baylıqları haqqinda’‘gi nızamnıń II-bapı tawkenshilik munasábetleriniń mámleket tárepinen tártipke solinishiga bag’ishlangan.
Jer astı baylıqlarınan aqılǵa say paydalanıw hám qorǵawdıń shólkemlestirilgen-huqıqıy tárepten támiyinlew bul tarawdaǵı mámleket basqarıwdıń tiykarǵı waziypası esaplanadı. Bul wazıypanı orınlawda mámleket basqarıwı tómendegi insturimentlardi qo’llaydi:
 jer astidan paydalanıwdı litsenziyalaw ;
 zárúriyat tug’ilganda jer astidan paydalanıwdı sheklew;
 paydalanıwǵa berilgen jer asti uchastkalarınıń mámleket esabın júrgiziw;
 jer asti uchastkalarınan paydalanıw huqıqların mámleket ro’yxatidan o’tkazish;
 jer astini geologik tárepten u’yreniw jumıslarınıń mámleket esabın júrgiziw;
 paydalı qazilma kánleriniń hám paydalı qazilma kánleri anıqlanıwı múmkinshiligı bo’lgan perspektivalı jer asti uchastkalarınıń mámleket reestrini aparıw ;
 paydalı qazilma kánleri, paydalı qazilma belgileri hám texnogen mineral tuwındılar mámleket kadastrın júrgiziw;
 paydalı qazilmalar rezervleri mámleket balansın júrgiziw;
 paydalı qazilmalar rezervlerin tastıyıqlaw hám geologik materiallardıń mámleket ekspertizasini o’tkazish;
 paydalı qazilmalar rezervlerin esaptan shıǵarıw ;
 jer asti monıtoringi júrgiziw.
Bul tarawda O’zbekiston Respublikası ministrler Mákemesiniń kepilliklerine tómendegiler kiredi:
 jer astı baylıqları mámleket fondini ıqtıyar etiw;
 mineral sheki onim bazasın rawajlandırıw hám tákirar ónim qılıw, jer astini qorǵaw mámleket programmaların tastıyıqlaw hám de olardıń ámelge asırılıwın baqlaw ;
 jer asti uchastkaların paydalanıwǵa beriw hám jer asti monıtoringini ámelge asırıw rejimin belgilew;
 paydalanıwǵa berilgen jer asti uchastkalarınıń mámleket esabı júritiliwinı hám jer asti uchastkalarınan paydalanıw huqıqları mámleket ro’yxatidan o’tkazilishini shólkemlestiriw;
 paydalı qazilmalar rezervlerin tastıyıqlaw hám de paydalı qazilmalar rezervleri mámleket balansı, paydalı qazilma kánleri, paydalı qazilma belgileri hám texnogen mineral tuwındılar mámleket kadastrı júritiliwi rejimin belgilew;
 keń tarqalǵan paydalı qazilmalar ro’yxatini tastıyıqlaw ;
 jer astini geologik tárepten u’yreniw, odan paydalanıw hám onı qorǵaw ústinen mámleket qadaǵalawın shólkemlestiriw;
 nızam hújjetlerine muwapıq basqa kepilliklerdi ámelge asırıw.
Jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleriniń taw kenshilik munasábetleri salasındaǵı kepillikleri tómendegilerden dúziledi:
 tiyisli aymaqta mineral sheki onim bazasın rawajlandırıw hám tákirar payda etiw, jer astini qorǵaw mámleket programmaları islep shıǵilıwı hám ámelge asırılıwında qatnasıw hám de olardıń atqarılıwı ústinen qadaǵalawdı ámelge asırıw ;
 keń tarqalǵan paydalı qazilmalar qazip olinayotganda jer astidan paydalanıw shártlerin kelisip alıw ;
 jer astidan paydalanıw jáne onı qorǵaw ústinen mámleket qadaǵalawın ámelge asırıw ;
 nızam hújjetlerine muwapıq basqa kepilliklerdi ámelge asırıw.
Taw kenshilik munasábetleriniń mámleket tárepinen tártipke salıwda jer astidan paydalanıw jáne onı qorǵaw ústinen mámleket qadaǵalawı bólek o’rin tutadı. ‘‘Jer astini geologik tárepten u’yreniw, odan paydalanıw jáne onı qorǵaw ústinen mámleket qadaǵalawı haqqinda Nizam’‘ga muwapıq O’zbekiston Respublikası Ekologiya hám átirapmuhitni qorǵaw mámleket qo’mitasi, O’zbekiston Respublikası ministrler Mákemesi janındaǵı Jer astini geologik u’yreniw sanaatda, taw kenshilikte hám kommunal-xojalıq sektorda islerdiń bexatar alıp barılıwın baqlaw mámleket inspeksiyasi, O’zbekiston Respublikası Mámleket geologiya hám mineral resurslar qo’mitasi hám de jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleri jer astini geologik tárepten u’yreniw, odan paydalanıw jáne onı qorǵaw ústinen mámleket qadaǵalawın ámelge asırıwshı organlar esaplanadı.