Teleskoplar mavzusini o’qitish usuli. I. Mambetova

Tadqiqotning  natijalarining  ilmiy-amaliy  ahamiyati:  Tadqiqot  natijasida 

respublikamiz  ta’lim  muassasalarida  “Teleskoplar”  mavzusini  o’qitishda  mavjud 

kamchiliklar  va  yutuqlar  o’rganildi.  Natijada  ushbu  mavzuni  o’qitish, 

noan’anaviy ta’lim usullarini foydalanishning takomillashtirishi bo’yicha taklif va 

tavsiyalar berildi. 

   Mazkur bitiruv malakaviy ishdan “Astronomiya” fanini o’qitishda metodik 

qo’llanma sifatida foydalanish mumkin. 

 

 

 

 

 

 

---

6 

 

I bob.  Asosiy bilimlar 

1.1 Teleskopning yaratilish tarixi. 

Birinchi  teleskopni  kim  ixtiro  qilganini  aytish  qiyin.  Ma’lumki,  qadimda  

kattalashtiruvchi  shishalarni  ishlatganlar.  Bizlargacha  yetib  kelgan  rivoyatga 

ko’ra Yuriy Sezar Britanyaga hujumi paytida Britaniyaning tumanli qirg’oqlarini 

Galiya  dengiz  bo’yidan  kuzatuv  trubasi  yordamida  kuzatgan.  Rojer  Bekon,  XII 

asrning  eng  ajoyib  olim  va  mutafakkiri  bo’lib  u  o’zining  traktatlaridan  birida 

aytganki,  u linzalarning shunaqa kombinatsiyasini ixtiro qilganki, uni yordamida 

uzoqdagi narasalar yaqin bo’lib ko’rinar ekan. 

Bu  haqiqatdan  ham    bo’lganmi    yo’qmi  noma’lum.    Lekin  aslida  XVII 

asrning  eng  boshida  Gollandiyada  deyarli  bir  xil  paytda  kuzatish  trubasi  ixtirosi 

haqida uchta optik ma’lum qilgan: Liperchey, Meunus, Yansen. Nima bo’lishidan 

qat’iy  nazar  1608-yil  oxiriga  kelib  kuzatish  trubalari  ixtiro  qilingan  va  u  haqida 

mish-mishlar butun Yevropa bo’ylab tarqalgan  edi. Paduedada,  bu vaqtga kelib 

Galileo  Galiley,  mahalliy  universitet  professori,  so’zga  chiqqan  Orator    va  

Kopernikning  muhlisi,    mashhur  bo’lib  bo’lgan  edi.  Yangi  optik  instrument 

haqida eshitib, Galiley  o’zinig kuzatuv trubasini qurishga qaror  qiladi.