“Телекоммуникация” факультети «Телекоммуникация» кафедраси

Биринчидан, тармоқдаги компьютерлар асосий хотираларидан умумий фойдаланиш
учун, бунда хотира муаммосидан қутулиш мумкин. 

Иккинчидан, тармоқдаги абонентлар бирор масала ҳақида умумий равишда бош
қотиришлари мумкин. 

Учинчидан, тармоқдаги компьютерлар улардаги ахборотларни ўзаро
қийинчиликларсиз алмашишлари мумкин. 

Тўртинчидан, компьютердаги юкламани камайтириш учун бошқа компьютерни
оператив хотирасидан фойдаланиш мумкин. 

Бешинчидан, дастурлар (масалан, тармоқли (сетевой) ўйинлар) дан ўзаро боғланган
ҳолда фойдаланиш учун. 
Шу каби тармоқ устунликларини кўпчилигини айтиб ўтишимиз мумкин, лекин шуни
ҳам эсда тутайликки, тармоқда компьютер вируслари жуда тез тарқалади. 
Ҳар бир нарсанинг ўз эталони бўлганидек, тармоқ ҳам бирор эталонга асосланиши
керак, яъни мулоқотнинг эталон модели бўлиши керак. Шу муносабат билан Халқаро
Стандардлар Ташкилоти - ISO (International Standarts Organisation) томонидан 1984-йили
мулоқотнинг эталон модели – OSI модели (OSI- Open System Interconnection) тақдим қилинган. 
У еттита босқичдан иборат бўлиб, қуйида шу ҳақида ва тармоқ қурилмаларининг баъзилари
ҳақида тўхталиб ўтаман. 
Тармоқ архитектураси 
Компьютерларни тармоққа улаш жараѐнида жуда кўп операцияларни амалга
оширилади, яъни компьютердан компьютерга ахборотларни узатилиши тўлиқ
таъминланади. Қандайдир иловалар билан иш олиб бораѐтган фойдаланувчига нима қандай 
амалга оширилаѐтганининг фарқи йўқ албатта. Унинг учун фақат бошқа иловага эга бўлиш
ѐки тармоқда жойлашган бошқа компьютер ресурсларига эга бўлиш мавжуддир холос. 
Аслида эса ҳамма узатилаѐтган ахборот кўп ишлов бериш босқичларидан ўтиб боради. 
Аваламбор у блокларга ажратилиб ҳар бири алохида бошқариш ахбороти билан

---

69 
таъминланади. Хосил бўлган блоклар пакет сифатида жиҳозланади, бу пакетлар
кодлаштирилади, шундан сўнг электр сигналлари ѐки ѐруғлик сигнали ѐрдамида танланган
эга бўлиш усулида тармоқ орқали узатилади, яъни қабул қилинган пакетни қайтатдан
блокланган ахборотлари тикланиб, блоклар ахборотлар кўринишида уланади ва шундан
сўнггина бошқа иловага фойдаланиш учун тайѐр бўлади. Бу албатта бўладиган жараѐнни
анча соддалаштириб баѐн қилиниши. Айтиб ўтилган ишларнинг бир қисми албатта
дастурлар ѐрдамида амалга оширилса, бошқа қисми эса қурилмалар иштирокида
бажарилади. 
Бутун санаб ўтилган ва бажарилиши лозим бўлган муолажаларни (процедур) бир-
бири билан мулоқот қилувчи босқич ва босқич остига бўлиҳни айнан тармоқ моделлари
бажариши лозимдир. Бу моделлар тармоқ таркибидаги абонентлар ўртасидаги мулоқотни ва
турли тармоқлар ўртасидаги турли босқичдаги мулоқотни тўғри ташкил қилиш имкоиятини
яратадилар. Хозирги вақтда энг кўп ишлатиладиган ва танилган OSI (Open System 
Interconnection) очиқ ситемада ахборот алмашинувини эталон модели. Бу ҳолтда ―очиқ
система‖ атамаси ўзи билан уланмаган, яъни бошқа қандайдир системалар билан алоқа
қилиҳ имконияти мавжуд система тушинилади (ѐпиқ системага нисбатан).