Текстли масалалар устида ишлаш методикаси

 
 
Soy bo‗yida o‗sgan olma daraxtidan bitta olma uzilib suvga tushdi va 2 soatda 4 
km ga oqib bordi. Soy oqimining tezligini toping.
 
Yechish: 4 : 2 = 2 (km/soat) 

---

203 
 
―Neksiya‖ avtomashinasi 5 soatda 400 km yo‗l yurdi. U shunday tezlik bilan 7 
soatda qancha yo‗l yuradi? 10 soatdachi? Masalani jadval tuzib yeching. 
Tezlik (km/soat) 
80 
80 
80 
Vaqt (soat) 
5 
7 
10 
Masofa (km) 
400 
560 
800 
a) katerning daryo oqimi bo
‗
yicha tezligi = katerning turg
‗
un suvdagi tezligi + 
daryo oqimining tezligi. 
b) katerning daryo oqimiga qarshi tezligi = katerning turg‟un suvdagi tezligi – 
daryo oqimining tezligi. 
Katerning turg‗un suvdagi tezligi 13 km/soat. Daryo oqimining tezligi 2 km/soat. 
Kater daryo oqimiga qarshi 1 soatda necha kilometr yo‗l bosadi? 2 soatda-
chi?
Turg‗un suvda – 13 km/soat 
Daryo oqimi – 2 km/soat 
Oqimga qarshi - ? 1 soat, ? 2 soat 
Ushbu masalada kater daryo oqimiga qarshi suzganligi sababli turg‗un 
suvdagi tezligidan daryo oqimi bo‗yicha tezlikni ayiramiz. 
13
– 2 = 11 (km/soat) 
1) 1 soatda qancha yo‗l bosadi? 11 km 
2) 2 soatda-chi? 11 2 = 22 (km) 
Javob: Kater daryo oqimiga qarshi 1 soatda 11 kilometr, 2 soatda 22 kilometr 
yo‗l bosadi. 
Sirdaryo bo‗yida joylashgan ikki qishloq orasidagi masofa 72 km. Kater bu 
masofani daryo oqimi bo‗ylab 4 soatda o‗tdi. Katerning turg‗un suvdagi 
tezligi 15 km/soat. Daryo oqimining tezligini toping?
2 qishloq orasi – 72 km 
daryo oqimi bo‗ylab – 4 soat 
turg‗un suvdagi tezlik – 15 km/soat 
daryo oqimi tezligi - ?

---

204 
1) Katerning daryo oqimi bo‗ylab tezligini aniqlaymiz 
72 : 4 = 18 (km/soat) 
2) Oqim bo‗ylab tezligidan turg‗un suvdagi tezligi ayirmasi daryo oqimining 
tezligi ekanligidan
18 – 15 = 3 (km/soat) 
Javob: Daryo oqimining tezligi 3 km/soat. 
Kemaning turg‗un suvdagi tezligi 16 km/soat, daryo oqimining tezligi 2 km/soat. 
Kemaning oqim bo‗ylab va oqimga qarshi tezligini toping. 
a) katerning turg
‗
un suvdagi tezligi=(katerning daryo oqimi bo
‗
yicha tezligi + 
katerning daryo oqimiga qarshi tezligi) : 2;
(16 + 2) : 2 = 9 
b) daryo oqimining tezligi =(katerning daryo oqimi bo
‗
yicha tezligi - katerning 
daryo oqimiga qarshi tezligi):2 
(16 – 2) : 2 = 7 
Uchrashma yo‗nalishdagi harakatga doir masalalar. 
Agar jismlar (poyezdlar, velosipedlar, odamlar …) bir-biriga qarab 
harakatlanayotgan bo
‗
lsa, ularning yaqinlashish tezligi ular tezliklarining 
yig
‗
indisiga teng bo
‗
ladi. 
A va Bshaharlar orasidagi masofa 480 km. bu shaharlardan bir vaqtda bir – biriga 
qarab ikki avtomobil yo‗lga chiqdi. Ulardan birining tezligi 75 km/soat, 
ikkinchisining tezligi esa 85 km/soat. a) ular bir – biriga qanday tezlik bilan 
yaqinlashadi? 1 soatdan keyin ular orasidagi masofa necha kilometr bo‗ladi? b) 
avtomobillar necha soatdan keyin uchrashadi?