NH4NО3 NH3 + HNО3 -174,4 кДж
Эритмада нитрат кислотаси бўлса, селитрани парчаланиши автоката-литик ҳолатда бўлади. 200 - 2700С ҳароратда экзотермик парчаланади:
NH4NО3 N2О + H2О + 36,8 кДж
Хлор иони селитрани парчаланишига кучли таъсир қилади. 220 - 2300С ҳароратда хлор ( Сl - ) иони таъсирида газ ҳолатига ўтади. 400 - 5000С ҳароратда селитрани тез қиздирсак, парчаланиш портлаш билан боради:
NH4NО3 N2 +2H2О +0,5О2 +118 кДж
ОЛИНИШИ ВА ИШЛАТИЛИШИ
Аммонийли селитраси аммиак синтез қилингунга қадар нитратли тузлардан олинар эди. Аммиак синтез қилингандан сўнг, аммиак ва нитрат кислотасидан олина бошланди:
NH3+HNО3=NH4NО3+144,9 кЖ
Аммонийли селитрани олиш, нитрат кислотасини аммиак билан нейтараланиш реакциясига асосланган. Амалда бу реакция қайтмас экзотермик реакция бўлиб, қўшимча маҳсулотлар ҳосил бўлмайди. Нейтралланиш жараёнида катта иссиқлик ажралиб чиқади.
Аммонийли селитра қишлоқ хўжалигида ўғит сифатида ишлатилиши билан бир қаторда, техникада портловчи моддалар тайёрлашда (аммонал – алюминий кукуни, кўмирдан иборат) ишлатилади.
ГОСТ 2 - 85 бўйича аммонийли селитрани донадор ҳолда икки хил маркада ишлаб чикарилади:
А (cифат олий категорияси) - маркали селитра қишлоқ хўжалиги ва саноатда ишлатилишга мўлжалланган таркибида 98% гача аммоний нитрат (NH4NО3) бўлиши керак. Б (cифат олий категорияси) - маркаси эса 34,4 % азот, маҳсулот таркибидаги сувнинг миқдори сулъфатли ва сулъфат фосфатли қўшимчалари билан 0,2% (биринчи нав Б - маркаси учун эса 0,3%).
ИШЛАБ - ЧИҚАРИШ УСУЛЛАРИ
Маълумки, қишлоқ хўжалигида ҳосилдорликни ошириш ва ер унум-дорлигидан юқори даражада фойдаланиш мақсадида, азотли ўғитлардан кенг фойдаланилади. Чунки, азотли ўғитларда [NH4NО3], [(NH2)2CО], ҳосилдорлик учун зарур бўлган озуқа азот элементи жуда юқори. Масалан, карбамидда азот элементининг озуқа миқдори 46 - 46,5% ни ташкил этса, аммонийли селитрасида эса азот элементининг озуқа миқдори 32 - 35% ни ташкил этади.
Шу нуқтаи назардан азотли ўғитлар нафақат бизни мамлакатимизда қолаверса чет элда ҳам юқори сифатларда ишлаб чиқарилади.
Чет элларда донадор ҳолидаги аммонийли селитра ишлаб чиқариш қуйидаги ривожлаган мамлакатларнинг фирмалари томонидан ишлаб чиқарилади: «ICI”(Ай-Си-Ай) Англия, «UHDE”(УДЕ) Германия, «Kaltenbach” (Калpтенбах) Германия, «Hоrsk-Hydrо” (Норск-Гидро) Франция, «Нукло” Америка Қўшма Штатлари.
Аммонийли селитра ишлаб чиқариш чет эл технологиялари, бизда ишлаб чиқарилаётган аммонийли селитра технологиясига жуда яқин. Шу билан бирга технологиялар ўртасида айрим фарқлар ҳам мавжуд:
_ чет эл технологиясида газ ҳолидаги аммиак (NH3), нитрат кислотаси (HNО3) билан нейтралланиш жараёни юқори босимларда олиб борилади.
_ бизнинг технологияда эса нейтралланиш жараёни атмосфера босимига яқин босим остида олиб борилади.
_ энг катта фарқлардан бири шундаки, донадорлаш минораларининг конструкциясидадир.
_ чет эл технологияларда тайёр маҳсулотларга сирт актив моддалар билан бир қаторда, инерт кукунлар (каолином, талpком, диатомит) ёрдамида қўшимча ишлов берилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |