Техник ижодкорлик ва конструкциялаш”

3. Кашфиёт тушунчасининг меьёрий сифатлари.
Юқорида келтирилган кашфиёт тушунчасининг таҳрифидан унинг қуйидаги меьёрий тушунчалари сифатида қуйидагилар қабул қилинади:
1. Илмий фактни констатаўия қилиш.
2. Янгилигини асослаш.
3. Ишончлигини асослаш.
Ушбу меҳёрий тушунчаларни қуйидагича тавсифлаш мумкин: Биринчи келтирилган «моддий дунёда обҳектив мавжуд бўлган қонуниятлар, хусусият ва ҳодисаларни қайд қилиш» тушунчаси - кашфиётнинг обҳектив борлиқни билиш фаолияти натижаси эканлигини англатади. Бу ўринда билиш тушунчаси ўз ичига берилган обҳект (қонуният, ҳодиса, хусусият)нинг мавжудлик шарти ҳамда илмий талқинга эга эканлиги тўғрисидаги ҳолатларни қамраб олади. «Кашфиётнинг янгилиги»га Ўзбекистонда Жаҳон миқёсидаги янгиликка эга бўлиш талаби қўйилади. Кашфиётнинг жаҳон миқёсидаги янгилиги мезонига таянилганда, жаҳон миқёсидаги ёки ватанимиздаги биринчиликка даҳвогар бўлган ҳар қандай манба эҳтиборга олинади.
Кашфиётнинг биринчилиги қонуният биринчи бўлиб шакллантирилиб, матбуотда даҳво сифатида эҳлон қилинган санаси асосида аниқланади. «Кашфиётнинг ишончлилиги» обҳектив мавжуд бўлган қонуният, хусусият ва ҳодисанинг аниқланиши билан белгиланади. ҳар бир яратилган обьектив янгилик (ходиса, хосса ва обьектив қонуний боғлиқлар) назарий ёки амалий жиҳатдан асосланади. Кашфиёт - илмий экспертизадан ўтгандан кейингина ҳуқуқий жиҳатдан тан олинади. Илмий экспертизадан ўтказиш учун муаллифлар (муаллифлар коллективи) қилинган кашфиёт бўйича талабнома (заявка) беради. Талабномадан намуна бўйича тўлдирилади.
Талабнома ўз ичига - кашфиёт бўйича диплом бериш учун ариза, қилинган кашфиётнинг тўлиқ таснифи, кашфиётнинг афзаллигини белгиловчи ҳужжатлар, илмий-амалий аҳамияти ва ишончлиги ҳақида хулоса, кашфиётга тегишли чизмаларни олади. Республика патент идораси дастлабки ва илмий экспертизадан ўтказади ва маьқул топса кашфиётни хақиқатлиги ҳақида қарор қабул қилади. Шу асосда муаллифга диплом беради. Кашфиётнинг - аҳамиятига қараб пул мукофати берилади.
Текшириш саволлари
1. Кашфиёт тушунчасининг ҳуқуқий ва оммалашган маьноларини тавсифлаб беринг.
2. География, археологик, полеонтологик ва ер қазилма бойликларини кашф қилиш нима сабабдан илмий кашфиёт ҳисобланмайди? Жавобингизни асосланг.
3. «Кашфиётнинг ишончлилиги» қандай қилиб аниқланади ?