Техник ижодкорлик ва дизайн фанининг назарий (лекция) машғулотлари мазмуни

Konstruktiv detallar
. Bu detallar to`qilayotgan buyumning 
shaklini yaxshi saqlashi uchun yordam beradi. Ularni lampa qopqog`i, 
kashpo, sumkalar, o`yinchoqlar va hokazo buyumlarni to`qishda 
ishlatish mumkin. Ishlash jarayonida turli diametrdagi metall, 
plastmassa va yog`ochli gardishlar, yog`och taxtacha, tayoqchalar, 
eski lampa qopqog`i karkasini ham ishlatish yaxshi natijalar beradi. 
Dekorativ (bezak) detallar. Ko`pincha to`qilayotgan buyumni 
yog`och yoki keramik (sopol) munchoqlar, sharchalar, rangli iplar 
bilan bezatiladi. Konstruktiv va dekorativ detallarni to`qilayotgan 
buyumda qo`llanish sohalarini avvaldan o`ylab, to`qish sxemalarini 
aniq bilib olib, so`ngra to`qishni boshlash zarur. 
Makrame texnikasidan turli buyumlarni bajaradigan vazifasiga 
qarab, ularga kerakli materialni tanlab foydalaniladi. Yoqalar, 
manjetlar va boshqa to`rlarni ingichka shoyi, kapron yoki ipdan 
to`qilgani ma‘qul, bo`yalmagan zig`ir ipidan ham foydalanish 
mumkin. 
Zig`ir yoki paxta ipi yumshoq va egiluvchan bo`lishi uchun 
ishlatishdan avval qaynatib olinadi. 
Chiroyli bluzka va nimchalarni to`qishda tarang qilib buralgan 
junli ipdan yoki boshqa iplardan foydalanish mumkin. Birmuncha 
qalin paxta, zig`ir va sintetik iplardan sumkalar, kamarlar, setkalar va 
boshqa buyumlar to`qiladi. 
Ro`mol, sharflar qattiq buralgan jun kalavalardan to`qiladi. 
Devorga osiladigan bezatish buyumlari va gilamlarni turli qalinlikdagi 
kalavalardan to`qiladi. 
Наг bir material va predmet uchun kerakli, mos bezakli nusxa 
(to`qish choki) tanlab olinadi. Makrame buyumlarining o`ziga xos 
yakuni shokila va popuk hisoblanadi, u bezatish uchun qo`llaniladi. 
Ba‘zi mahsulotlarda iplarning uchlari ish yakunlanganida 
seziltirmay yashirilishi mumkin. 
 
Tugun va naqshlarni to`qish usullari 
Makrame
texnikasida avval turli tugunchalarni hosil qilishni 
o`rganib olinadi. So`ngra namuna to`qiladi va bularni o`rganib 
olgandan keyin ma‘lum bir buyumni yaratishga o`tiladi. 
Ishni bajarish uchun avval kerakli miqdordagi iplar tayyorlab 
olinadi. Vazifasiga ko`ra ular asosiy va yordamchi iplardan iborat 
bo`ladi. Asos iplari to`qish jarayonida ishtirok etmaydi. Ular ishchi 

---

~ 172 ~ 
iplami mahkamlash uchun asos boladi. Asos ipining uzunligi namuna 
kengligidan bir oz uzunroq bo`ladi. Ushbu iplar uchlarida oddiy 
tugunchalar tugiladi va to`g`nog`ichlar bilan uni yumshoq yostiqcha 
chetlariga belgilangan nusxalar uchun ish maydoni yaratib 
mahkamlanadi (2.43- chizma). Nusxalarni ishchi iplar bilan to`qiladi. 
Kichik 
buyumlarni 
to`qishda 
ishchi iplar uzun bo`lmaydi, katta 
buyumlarni to`qishda esa iplar uzun 
bo`lib ishni bajarishni qiyinlashtiradi, 
shuning uchun ularni taxta yoki rezina g`altaklarga o`rab olinadi. 
Uning bir cheti kesilgan bo`lib, ip uchini unga mahkamlab olinadi 
(2.44- chizma). 
2.44-chizma 
Agarda iplar kerakli uzunlikda kesib olingan bo`lmasa, ularning 
ulanish joylarini quyidagicha yashirish mumkin: har bir ip uchidan 3-4 
sm uzunlikda uning qalinligi yarmini kesib tashlanadi va bir uchiga 
tez qotadigan yelim surtiladi (2.44- rasm, b), shundan keyin ularni 
birlashtirib, ip yo`nalishi bo`yicha buraladi. 
To`qish iplarini mahkamlash. To`qish iplarini mahkamlashning 
oddiy usulidan to murakkab, bezatilgan usullarigacha mavjuddir. 
Iplarning vazifasiga ko`ra asosiy va ishchi turlari bo`ladi. Asosiy ip 
asosga to`g`naladi yoki bog`lanadi. 
Ishchi ipni asosiy ipga mahkamlashning uch xil usuli bolib, bu 
usullarning barchasida ishchi ip ikkiga teng yoki to`qiladigan tugunga 
qarab biri uzun, ikkinchisi kalta bo`laklarga ajratilib bukiladi (2.45-
chizma).