Техник ижодкорлик ва дизайн фанининг назарий (лекция) машғулотлари мазмуни

Kerakli jihozlar: 
shnur, har xil iplar va hokazo 
 
Makrame haqida ma‟lumot 
Makrame - bu tugunchadan tashkil topadigan qo`l ishi (qo`lda 
to`qish), chevarlikning bir turi hisoblanadi. Makrame dastlab ikki ipni 
o`zaro birlashtirish, ulash oddiy funksional zaruriyatdan kelib 
chiqqan, lekin u asta-sekin bezak ahamiyatiga ega bo`lgan san‘at turi 
hamdir. 
«Makrame» so`zi turlicha talqin qilingan. Yevropada birinchi bor 
bu so`zni XIX asrda «tugunchali to`qish» mazmunida ishlata 
boshlaganlar. Arabcha «migramax» sozi ancha avval paydo bo‘lgan 
bo`lib, bu so`z «ro`mol», turkchada esa «makrame» so`zi «chiroyli 
ro`mol», «duxoba ro`mol» ma‘nosini anglatgan. 
Tugunchali to`qish tarixi insoniyat tarixi bilan tengdoshdir. Bu 
to`qish san‘ati ilk bor qadimgi Xitoy va Yaponiyada paydo bo`lgan, 
degan fikrlar mavjud. Lekin boshqa mamlakatlardagi arxeologik 
topilmalardan ma‘lum bo`lishicha, bu san‘at dunyoning boshqa 
joylarida ham tarqalgan. Masalan, Misning qadimgi qabrlarida 
tugunchali to`qilgan buyumlar namunalari topilgan bo`lib, ularning 
yoshi 4 ming yildan oshganligi aniqlangan. 
Insoniyat tarixida to`qilgan tugunchalarning yana bir muhim o`rni 
bor, ular avloddan-avlodga axborot to`plash va yetkazish usuli bo`lib 
kelgan. Ilk qabilalarining qadimgi madaniyatida tugunchali yozuv 
rivojlangan tizimi 
mavjud bo`lgan, arxeologik qazilmalarda 
tugunchalardan iborat taqinchoqlar ko`rinishida tasbehlar ham 
topilgan. Yozuvlar tizimini tugunchalarning shakli, kattaligi, rangi va 
o`zaro joylashishiga qarab tushunib olish mumkin bo`lgan. Mana shu 
texnikadan foydalanish turi qadimgi Xitoyda va Shimoliy 
Amerikadagi hindular qabilalarida ham topilgan. Shu kungacha esdan 
chiqarib qo`ymaslik uchun tuguncha bog`lab qo`yish odati saqlanib 
qolgan. 
Qadimda bo`lgani kabi hozirgi kunda ham kiyimlarni bezash 
uchun tugunchali bezakli to`qishdan foydalanish saqlanib qolingan. 

---

~ 169 ~ 
Makrame texnikasidan turli kiyim elementlari yaratilgan: yengsiz 
ustki kiyimlar, kapyushonlar, bezakli to`rlar, shokila va popuklar. Juda 
nafis to`rlar tilla iplardan to`qilgan va aslzoda ayollar kiyimlarini 
bezatish uchun qo‘llanilgan. 
XIII asrda tugunchali to`qish texnikasi Sharq mamlakatlaridan 
Ispaniya orqali Yevropaga kirib 
kelgan. Ushbu jarayonga 
dengizchilarning tuguncha qilib bog`lash bilimlarini bevosita 
o`zlarining ishlarida emas, balki kundalik foydalanadigan buyumlarini 
yaratishda ham qo`llaganliklari makrameni turli mamlakat bo`ylab 
tarqalishiga yordam bergan. 
XV asr oxiri va XVI asr boshlarida tuguncha to`qish bezak san‘ati 
sifatida Italiyada rivojlana boshladi, XVIII asrda esa G`arbiy 
Yevropada juda keng tarqaldi. Angliyadagi viktorian davri 
makramening «oltin asri» hisoblanadi. Bu davrda uy-ro`zg`or 
buyumlari - dasturxonlar, pardalar, choyshablar, lampa qalpog`ining 
qismlarini yaratish uchun ushbu texnikadan, ayniqsa, keng 
foydalanildi. 
Bugungi kunda tugunchali to`qish texnikasi qo`l ishi hisoblanib, 
chevarlikning boshqa turlari orasida mustahkam o`rin oldi. Makrame 
qo`llanilgan buyumlar ilgarigi ko`rinishlarini saqlab qolib, endi ularga 
yangi predmetlar ham qo`shilmoqda. Zamonaviy turmushimizga 
kamarlar, sumkalar, hamyonlar, soat uchun tasma, ko`zoynak 
g`iloflari, ro`molchalar, galstuklar, bezatish buyumlari - yoqalar, 
manjet, kulonlar hamda idishlar ustiga to`qish mustahkam kirib 
kelgan. Hozirgi zamonda ayollar kiyimlarini turli-tuman to`qilgan 
detallar bilan ko`rkamlashtirilib, kiyimlarga rang-barang chiroy 
berilmoqda. Shuningdek, turmushimizni to`qilgan gilamchalar, 
devorlar va derazalar uchun osma bezaklar va boshqalar bezab turibdi. 
Tugunchali to`qishda chevarlikning boshqa turlarida bo`lgani 
kabi, o`zining ijodiy qobiliyatlarini namoyon etish uchun keng 
imkoniyatlar mavjud. Asosiy tushunchalar yordamida yangi 
kompozitsiyalar yaratish va yangi predmetlarda ularni qo`llash 
mumkin. To`qish - bu yoqimli dam olish va foydali mashg`ulotdir. 
Ushbu bo`limda to`qish texnikasi (makrame)ning asosiy 
ko`rinishlari berilgan bo`lib, makramedan foydalanishning ba‘zi bir 
imkoniyatlari ko`rsatilgan.