Техник ижодкорлик ва дизайн фанининг назарий (лекция) машғулотлари мазмуни

 
Maktabdan tashqari ishlarning ommaviy shakli 
Har xil turdagi ijodiy birlashmalari, to`garaklar o`quvchilarning 
ma‘lum qisminigina o`z ichiga oladi. Hamma o`quvchilarning ijodiy 
faoliyatdan bo`lgan ijobiy munosabatlarini rivojlantirish maqsadida 
har xil ommaviy ishlar olib boriladi. Bunday shakldagi ishlarni tashkil 
qilishdan asosiy maqsad ijobiy texnik birlashmalarga ko`p 
o`quvchilarni jalb etishga zamin yaratadi. Ular quyidagi tartibdagi 
tadbirlar: 
- ilmiy texnik kechalar, ratsionalizatorlar, ixtirochilar va ishlab 
chiqarish xodimlari bilan uchrashuv, musobaqalar (texnik, sport) 
olimpiadalar o`tkazish. Ishchi kasbi mehnat mahorati bo`yicha 
tanlovlar o`tkazish, yosh ratsionalizatorlar faoliyati va texnik 
konferentsiyalar 
o`tkazish. 
O`quvchilar 
texnik 
ijodkorligi 
ko`rgazmasini tashkil qilish, mehnat bayrami va boshqalar. 
 
Ishning yo`nalishini tanlash, dastur va reja, to`garakni 
komplektlash va tashkiliy ishlash
Ishning yo`nalishini tanlash 
Hozirgi kunda Respublikamizda juda ko`p ixtisosliklar mavjud. 
Bu ixtisosliklarda har xil turdagi texnik ob‘yektlar va moslamalar 
ishlatiladi. Shuning uchun texnika bo`yicha maktabdan tashqari 
tadbirlarni tashkil qilishda o`quvchilarning o`z xohish moyilligiga va 
qiziqishiga qarab tanlash prinsipiga asosan sharoit tug`dirib berish 
zarur. Ayrim maktablarda bitta mehnat ta‘limi o`qituvchisi 
o`quvchilarni texnikaning barcha yo`nalishlari bo`yicha qiziqishlarini 
qondira olmaydi. Agarda katta maktab bo`lsa unda 2-3 ta mehnat 

---

~ 101 ~ 
ta‘limi o`qituvchilari ishlasa unda o`quvchilarning texnik to`garaklar 
bo`yicha ixtisos va qiziqishlarini qondira olishlari mumkin. To`garak 
ishlarining yo`nalishlari maktab ma‘muriyati ehtiyojidan kelib chiqib 
o`zi belgilaydi. Bunda maktab atrofida joylashgan ishlab chiqarish 
korxonasini xarakteri, pedagogik kadrlarning salohiyati, maktab 
moddiy texnik bazasi va uni rivojlantirish imkoniyatlari inobatga 
olishi zarur. 
Agarda maktab miqyosida tashkil etayotgan to`garaklar 
o`quvchilarning ehtiyojiga mos kelmasa u holda tuman va shahar 
miqyosidagi to`garaklarda ishtirok etishlari mumkin. Har bir yo`nalish 
bo`yicha ochilgan to`garak faoliyatida o`quvchilar umumiy va xususiy 
vazifalarni amalga oshiradilar. Xususiy masalalarni hal etish uchun 
texnik to`garaklar maxsus dastur, me‘yoriy hujjatlar bo`yicha to`garak 
tashkilotlari va rahbarlari o`quvchilar bilan olib boriladigan ishlarni 
mazmuni, shakli va metodlarini ishlab chiqadilar. 
Dastur va reja 
Texnik to`garaklar Respublika ta‘lim markazi tomonidan 
tasdiqlangan dastur asosida olib boriladi. To`garak ishlari maktabdan 
tashqari mashg`ulotlarning dasturiga asosan mavzular har xil bo`lish 
mumkin. Ular shug`ullanishi yiliga qarab boshlang`ich, asosiy va 
yuqori darajadagi guruhlarga bo`linadi. To`garaklarni tashkil qilish 
jarayonida rahbar o`zining tayyorgarlik darajasi, maktabning moddiy - 
texnik bazasining imkoniyati va o`quvchilarning qiziqishiga qarab 
dasturga ma‘lum o`zgartirishlar kiritish mumkin. Har tomonlama 
fikrlab tuzilmagan rejasi qo`yilgan maqsadga erishish qiyin. Shuning 
uchun to`garak ishlarini rejasi, strukturasida quyidagi bo`limlar 
bo`lishini tavsiya etadi: 
1. Umumiy qism; 2. Ta‘lim-tarbiya ishlari; 3. Metodik 
ishlanmalar; 4. Ommaviy tadbirlar; 5. Xo`jalik ishlari. 
To`garaklarni tuzilgan yillik rejasi maktab direktori yoki 
maktabdan tashqari o`quv muassasasining direktori tomonidan 
tasdiqlanadi. 
To`garak ishlari boshlangunga qadar uning rejasi tasdiqdan o`tadi. 
To`garak rahbari to`garak ishtirokchilarining bilim va ommaviy 
ko`nikma darajasi bo`lmaganligi uchun uning rejasini amalga 
oshirishda rahbarga qiyinchilik tug`diradi. Birinchi darsdan keyin 
o`quvchilar o`zlarini qiziqish va moyilligiga qarab texnik ob‘yektlarni 
tanlaydilar, reja loyihasini muhokama qilishda uning a‘zolarini fikr va 

---

~ 102 ~ 
mulohazalarini e‘tiborga olish zarur. Har bir mashg`ulotga to`garak 
rahbarlari zarur bo`lgan asbob - uskuna, material va zaruriy 
adabiyotlarni tayyorlab qo`yadi.