23. Huquq sub'ekti nima?
Huquqiy munosabatlarning vujudga kelishi uchun zaruriy omilardan biri
sub'ktiv huquq va majburiyatlardir.
Huquqiy munosabatlar deganda, uning ishtirokchilari o‘rtasida vujudga
keladigan va huquq normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabat
tushuniladi.
Huquqiy munosabatlarning ishtirokchilari, ya'ni huquq va majburiyat egalari
ushbu huquqiy munosabatlarning sub'ektlari hisoblanadi. Chunonchi, kuyidagilar
sub'ektlar bo‘lishi mumkin:
1) o‘zaro munosabatga kirishgan fuqarolar;
2) davlat organlari bilan munosabatga kirishgan fuqarolar;
3) tashkilotlar bilan munosabatga kirishgan fuqarolar;
4) o‘zaro munosabatga kirishgan tashkilotlar;
5) davlat organlari bilan munosabatga kirishgan tashkilotlar.
Huquqiy munosabat sub'ektlari, avvalombor jismoniy va yuridik shaxslardir.
Jismoniy shaxslar – ushbu davlat fuqarolari, boshqa davlat fuqarolari
(ajnabiylar), va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar (apatridlar).
Yuridik shaxslar – tashkilotlar, muassasalar, davlat organlari, davlat,
fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari.
24. Huquqiy munosabat ob'ekti nima?
Huquqiy munosabat ishtirokchilarining harakati nimaga qaratilgan bo‘lsa, shu
narsa ushbu huquqiy munosabatlarning ob'ekti hisoblanadi. Masalan, xaridor sotib
olayotgan molini olish huquqiga ega, lekin xarid uchun pul to‘lashga majbur.
Sotuvchi esa ushbu mol uchun haq olish huquqiga va xaridorga oldi-sotdi
talablariga mos keladigan tovarni berish majburiyatiga ega. Sotilayotgan va sotib
olinayotgan mol-mulk huquqiy munosabatning ob'ekti hisoblanadi. Huquq va
17
majburiyatning bunday aloqadorligi juda ko‘p huquqiy munosabatlar uchun xosdir.
Fuqarolik huquqiy munosabatlarning ob'ekti quyidagilardir: narsa – buyumlar, pul,
qimmatbaho qog‘ozlar, ixtirolar, boshqa mol -mulk, shu jumladan, mulkiy
huquqlar, ixtirolar, ilm – fan, adabiyot, san'at asarlari, aqliy faoliyatning boshqa
natijalari, shuningdek, boshqa moddiy va nomoddiy ne'matlar, xatti-harakatlar.
Shuningdek, insonning nomi, or-nomusi, qadr-qimmati, hayoti, salomatligi, tan
dahlsizligi ham fuqarolik – huquqiy munosabatlar ob'ektlariga kiradi.
25. Yuridik fakt nima?
Yuridik faktlar – o‘ziga xos hayotiy holatlar bo‘lib, qonun va huquqiy
normalar ularni yuridik oqibatlarning vujudga kelishi o‘zgarishi yoki bekor
qilinishi bilan bog‘laydi.
Har bir yurist amaliy faoliyatining asosiy vazifalaridan biri yuridik faktlarni
aniqlash va tasdiqlashdir. Yuridik faktlarsiz qonunlarni to‘g‘ri qo‘llash, fuqarolar
va tashkilotlarning huquqlarini himoya qilish, nizolarni hal etish, qonunbuzarlik
sodir etgan shaxslarni javobgarlikka tortish mumkin emas.
Yuridik faktlarni hodisalar va harakatlarga bo‘lish mumkin.
Hodisalar insonning hohish-irodasiga bog‘liq bo‘lmagan holda vujudga keladi.
Masalan, tabiiy ofatlar, bolaning tug‘ilishi, insonning vafot etishi, muddatning
o‘tishi va h.k. Aytaylik, insonning vafot etishi merosning ochilishini vujudga
keltiradi hamda huquqiy layoqatni tugatadi. Mol-mulkning nobud bo‘lishiga olib
keladigan, yong‘in, suv toshqini – mol-mulk sug‘urta qilingan bo‘lsa – sug‘urta
pulini to‘lash uchun asos bo‘ladi.
Harakatlar insonning hohish - irodasi asosida vujudga keladigan normalarga
amal qilish munosabatiga ko‘ra, huquqiy va huquqqa zid harakatlarga bo‘linadi
(bitim, shartnoma, zarar yetkazish, ma'muriy hujjat chiqarish, kashfiyot yaratish).
26. Huquqbuzarlik nima?
Huquqbuzarlik – jamiyat uchun xavfli bo‘lgan qilmish (harakat yoki
harakatsizlik). Bunday qilish qonun bilan muhofaza qilinadigan ijtimoiy
munosabatlarga zarar yetkazishi yoki zarar yetkazish xavfini tug‘dirishi mumkin.
Huquqbuzarlikning asosiy belgilari quyidagilardan iborat:
1) ijtimoiy xavflilik;
2) huquqqa zidlik;
3) ayblilik;
4) jazolanish.
Ijtimoiy xavflilik shuki, bunda huquqbuzarlik jamiyatning qadriyatlariga
tajovuz qiladi, xususiy va ijtimoiy manfaatlarni poymol etadi. Huquqbuzarlikning
zararliligi yoki xavfliligi shundan iboratki, u jamiyat hayotining maromiga salbiy
ta'sir etadi.
Huquqqa zidlik deganda, harakat qilish oqibatida qonunning, muayyan
huquqiy normaning buzilishi tushinilmog‘i lozim. Ya'ni, huquqbuzar qonunda yoki
huquq normasida belgilab qo‘yilgan ta'qiqni buzadi.
18
Ayblilik – bunda, huquq normasini yuridik javobgarlikni zimmasiga olishga
qodir bo‘lgan shaxs buzadi va shaxs bu harakatni qasddan yoki ehtiyotsizlik
oqibatida sodir etadi.
Ayb – shaxsning huquqqa xilof ravishda sodir etgan harakatiga va uning
zararli oqibatlariga ruhiy munosabati.
Jazolanish – bu huquqbuzarlik sodir etgan shaxsning vakolatli davlat organi
tomonidan javobgarlikka tortilishini bildiradi.
Huquqbuzarliklar qonunchilikning qaysi sohasiga tegishliligiga qarab bir qancha
turlarga bo‘linadi:
1) fuqarolik – huqukiy (majburiyatni bajarmaslik, moddiy zarar keltirish);
2) ma'muriy (mayda bezorilik, yo‘llarda harakatlanish qoidalarini buzish va h.k.)
3) intizomiy (ishga kelmaslik, kech kelish);
4) jinoiy, ya'ni jinoyatlar (odam o‘ldirish, o‘g‘rilik).
Huquqbuzarlikning turiga qarab davlat majburlov choralari ham o‘zgarib
turadi. Ularning eng og‘irlari jinoyat sodir etilganda qo‘llaniladi.
27. Ma'muriy huquqbuzarlik nima?
Ma'muriy huquqbuzarlik – qonun hujjatlariga binoan, ma'muriy javobgarlikka
tortish nazarda tutilgan. Shaxsga, fuqarolarning huquq va erkinliklariga,
mulkchilikka, davlat va jamoat tartibiga tajovuz qiluvchi, g‘ayri qonuniy, aybli
(qasddan yoki ehtiyotsizlik oqibatida) sodir etilgan harakat yoki harakatsizlik
bo‘lib, ma'muriy huquqbuzarliklar jinoyatlardan xavf darajasi bilangina farq qiladi.
Ma'muriy huquqbuzarlikning asosiy belgilari:
1) jamiyatga qarshi xususiyati;
2) g‘ayri qonuniyligi;
3) aybliligi;
4) qilmishning jazoga loyiqligi.
28. Burch nima?
Burch – bajarilishi, ado etilishi shart bo‘lgan vazifa.
Kishilik jamiyati taraqqiyotidagi eng uzoq vaqt, 2 million yildan ortiq vaqt
hukm surgan ibtidoiy jamoa tuzumi odamzotning paydo bo‘lishidan to davlatning
tashkil topishigacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu vaqtda hali davlat va
huquq bo‘lmagan edi.
29. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi to‘g‘risida.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 1992 yil 8 dekabr kuni o‘n ikkinchi
chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n birinchi sessiyasida
qabul qilingan. U muqaddima, 6 bo‘lim, 26 bob, 128 moddadan iborat.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining tuzilishi:
Muqaddima.
I – bo‘lim. Asosiy prinsiplar. (1-17-moddalar)
II – bo‘lim. Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari.
(18-52- moddalar)
III – bo‘lim. Jamiyat va shaxs. (53-67-moddalar)
19
IV – bo‘lim. Ma'muriy-hududiy va davlat tuzilishi. (68-75-moddalar)
V – bo‘lim. Davlat hokimiyatining tashkil etilishi. (76-126-moddalar)
VI – bo‘lim. Konstitutsiyaga o‘zgartirish kiritish tartibi. (127-128-moddalar)
30. O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining asosiy huquq va erkinliklari
nimalardan iborat?
Amir Temur o‘z davrida davlatning kuch va qudrati uning qonunga amal
qilishida ekanligini ta'kidlab o‘tgan. Mustaqil O‘zbekistonda qonun insonga uning
huquq va erkinliklarini kafolatlab beradi. Mustaqillikning e'lon qilinishi va
davlatning muhim hujjati – Konstitutsiyani yaratishda xalqaro huquq me'yorlariga
amal qilinishi O‘zbekiston Respublikasining siyosiy aktlaridan biridir.
Konstitutsiyada, inson, uning huquq va erkinliklari birinchi o‘ringa qo‘yilgan
(2-bo‘lim. Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari). O‘zR
Konstitutsiyasida belgilangan fuqarolarning huquq va erkinliklari uch guruhga
bo‘linadi:
I guruh: Shaxsiy huquq va erkinliklar:
shaxsning yashash va qadr-qimatini himoyalash huquqi;
erkinlik va shaxsiy dahlsizlik;
turar joy dahlsizligi;
erkin ko‘chish va turar-joy tanlash huquqi;
so‘z, fikrlash va e'tiqod erkinligi;
vijdon erkinligi.
(7-bob 24-31- moddalar O‘zR Konstitutsiyasi)
II guruh: Siyosiy huquqlar:
siyosiy partiya va jamoat tashkilotlari tuzish;
yig‘ilish, miting, namoyishlarda ishtiroq etish;
jamiyat ishlarini boshqarishda ishtirok etish;
Davlat organlariga ariza, taklif va shikoyatlar bilan murojaat qilish.
(O‘zR Konstitutsiyasi 8-bob, 32-35 moddalar)
III guruh: Iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar:
mulkdor bo‘lish;
mehnat qilish va erkin kasb tanlash;
turar joyga ega bo‘lish; qonun doirasida iqtisodiy faoliyat yuritish;
ijtimoiy ta'minot olish;
tibbiy xizmatdan foydalanish;
ijod erkinligi.
(O‘zR Konstitutsiyasi 9-bob, 36-42 moddalar)
31. O‘zbekiston Respublikasida davlat hokimiyati tizimi.
O‘zbekistonda davlat hokimiyatini faqat Konstitutsiya asosida, qonunlarda
ko‘zda tutilgan tartibda va ular asosida tuzilgan idoralar tomonidan amalga
oshiriladi. Davlat idoralari faqat qonunda ko‘rsatilgan vakolatlari doirasidagina
faoliyat ko‘rsatadi. Hokimiyat davlat hokimiyatining keng tarmoqlari orqali
amalga oshiriladi. Masalan, vakillik organi bo‘lmish Oliy Majlis qonunlar
chiqaradi. Ijro etuvchi hokimiyat – hukumat, Vazirlar Mahkamasi qonunlarning
20
ijrosini ta'minlaydi. Sud organi odil sudlov sifatida qonunlar asosida bahsli
masalalarni hal qiladi. Bu organlarning har biri ma'lum doiradagi vakolatlarga ega
va birgalikda o‘zaro bog‘langan yagona davlat tizimini tashkil etadi.
Konstitutsiyaning 11 – moddasida O‘zbekiston Respublikasida davlat
hokimiyatini tashkil etishning asosiy konstitutsiyaviy prinsipi mustahkamlab
qo‘yilgan:
“O‘zbekiston Respublikasi davlat hokimiyatining tizimi hokimiyatning
qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo‘linishi prinsipiga
asoslanadi”.
Hokimiyatning bo‘linish prinsipini demokratik davlatlarning tarixiy
rivojlanishi davomida jahon hamjamiyati ishlab chiqqan. Uning mazmuni shundan
iboratki, davlat hokimiyati funksiyalarining mustaqil davlat tashkilotlari orasida
bo‘linishi mavjud bo‘lgandagina davlatda demokratik siyosiy tuzum o‘rnatilishi
mumkin.
Hokimiyatning bo‘linish prinsipiga muvofiq, davlatning qonun chiqarish,
ularni bajarish va odil sudlov borasidagi faoliyati hokimiyatning uch tarmog‘i –
Parlament, hukumat va sud o‘rtasida taqsimlanishi zarur. Bunda hokimiyatning
biror tarmog‘i boshqa birining faoliyati sohasiga aralashmasligi zarur. O‘zaro bir-
birini tiyib turish, hokimiyatning barcha tarmoqlarini mutanosiblashtiradi, ularning
munosabatida ma'lum muvozanat yaratadi. Ushbu prinsipning amalga oshirilishi
xalq hokimiyatining biror guruh yoki alohida shaxs tomonidan suiiste'mol
qilinishiga yo‘l qo‘ymaydi.
O‘zbekiston Respublikasida qonun chiqaruvchi hokimiyatni O‘zbekiston
Respublikasining Oliy Majlisi, ijro etuvchi hokimiyatni esa O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasi amalga oshiradi. Sud hokimiyati
Konstitutsiyaviy sud, Oliy sud va Oliy xo‘jalik sudi tomonidan amalga oshirilib,
ular birgalikda O‘zbekistonning yagona sud tizimini tashkil etadi.
32. Huquq tizimi, huquq tarmoqlari.
Huquq - ichki yaxlitligi va o‘zaro muvofiqligi bilan ajralib turadigan
muayyan tizim. Lekin, boshqa tizimlar kabi, huquq ham huquq tarmoqlaridan
iborat kichik tizimlarga bo‘linadi.
Davlatning yuridik normalari yig‘indisi uning huquqini tashkil etadi.
Huquqiy normalar turli - tuman bo‘lib, ular o‘zaro mustahkam bog‘langan,
muvofiqlashgan va yaxlit huquq tizimini tashkil etadi.
Huquq tizimi turli-tuman, o‘zaro mustahkam aloqada bo‘lgan yuridik
normalar yig‘indisidir. Huquq tizimi katta tarkibiy qismlar bo‘lmish huquq
tarmoqlariga bo‘linadi. Davlatdagi ijtimoiy munosabatlarning xilma - xilligi
tarmoqlarga bo‘linishning asosini tashkil etadi. Huquq tarmog‘i jamiyat hayotining
ma'lum sohasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi o‘zaro bog‘liq yuridik
normalar yig‘indisidir. Huquqiy tartibga solish usuli, huquq tizimining tarmoqlarga
bo‘lishning qo‘shimcha asosidir.
O‘zbekiston huquq tizimi huquqning quyidagi asosiy tarmoqlarini o‘z ichiga
oladi:
1. Konstitutsiyaviy huquq;
2. Ma'muriy huquq;
21
3. Fuqarolik huquqi;
4. Jinoyat huquqi;
5. yer huquqi;
6. Agrar huquq;
7. Ijtimoiy ta'minot huquqi;
8. Ekologik huquq;
9. Moliyaviy huquq;
10.Fuqarolik-protsessual huquqi;
11. Jinoyat-protsessual huquqi;
12.Xo‘jalik-protsessual huquqi;
13. Mehnat huquqi;
14. Oila huquqi.
Konstitutsiyaviy, ma'muriy, fuqarolik va jinoyat huquqi asosiy huquq
tarmoqlari hisoblanadi.
33. Nima uchun O‘zbekistonda Bola huquqlariga katta e'tibor
qaratiladi?
O‘zbekiston Respublikasi endigan 25 yoshni qarshiladi. Aholimizning 40%
ni 18 yoshgacha bo‘lgan bolalar tashkil etadi, 64%ni esa – 30 yoshgacha bo‘lgan
yoshlar.
Shu sababli, inson huquqlari va erkinliklari sohasida davlat siyosatining
ustuvor yo‘nalishi bolalar va yoshlarning jismoniy, intellektual va ma'naviy
rivojlanishi uchun qulay va eng yaxshi sharoitlarni yaratish, shuningdek ko‘p bolali
oilalarni, yetim bolalarni va oila muhitidan mahrum bo‘lgan bolalarni har
tomonlama qo‘llab-quvvatlash hisoblanadi.
Mamlakatimizda bolalar huquqini himoya qilishning zarur huquqiy bazasi
yaratilgan. Ta'kidlash joizki, mustaqillikka erishilgandan so‘ng O‘zbekiston
qo‘shilgan ilk xalqaro shartnomalardan biri BMTning Bola huquqlari to‘g‘risidagi
konvensiyasidir.
Inson huquqlarini himoya qilishning qonunchilik asosi avvalo O‘zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasida belgilangan me'yorlar va qonunlarga tayanadi.
Milliy qonunchilikdagi ustuvor yo‘nalishlardan biri – bu bolalikni muhofaza qilish
bo‘yicha BMT xalqaro konvensiyalari qoidalarini implementatsiya qilishdan iborat
bo‘lib, mazkur yo‘nalishda YuNISEF bilan faol hamkorlik olib borilmoqda.
34. Bola huquqlari to`g`risidagi konvensiya haqida ma’lumot:
“Bola huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiya” 1989 yil 20 noyabrda BMT Bosh
Assambleyasining 44/25-sonli rezolyutsiyasi bilan qabul qilingan, 1990 yil 2
sentyabrdan kuchga kirgan shartnoma kuchiga ega bo‘lgan xalqaro huquqiy xujjat
bo‘lib, u muqaddima, 3 qism, 54 ta moddadan iborat.
Konvensiyaning 1 – 41- moddalari bolalarning huquq va erkinliklari
to‘g‘risida, 42 – 54 moddalari ishtirokchi davlatlarning majburiyatlari to‘g‘risida.
Bola huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiyaning prinsiplari:
Bolaga nisbatan har qanday kamsitishlarning oldini olish
Hamma huquqlar hyech qanday istisnosiz barcha bolalarga nisbatan
qo‘llaniladi. Davlatning vazifasi – bolani kamsitishning barcha shakllaridan
himoyalanganligini ta'minlash hamda uning huquqlarini ta'minlab berish uchun
barcha zarur choralarni ko‘rish.
Bolaning manfaatlarini har tomonlama yetarli ta'minlash
Bolalarga nisbatan barcha hatti-harakatlarda bolaning manfaatlari yaxshiroq
ta'minlanishiga birinchi darajali e'tibor beriladi. Agar ota-ona yoki vasiy bu
22
vazifalarni bajara olmasalar, davlat bolani uning farovonligi uchun zarur
hisoblangan himoya va g‘amxo‘rlik bilan ta'minlash vazifasini o‘z zimmasiga
oladi.
Bolaning yashab ketish va sog‘lom rivojlanishini kafolatlash
Har bir bola yashash uchun ajralmas huquqqa ega va davlat bolaning yashab
ketishi va sog‘lom rivojlanishi uchun mumkin qadar yuqori darajada imkoniyat
yaratib berish majburiyatini oladi.
Bolaning huquqlarini tan olish
Bola o‘zining fikrini erkin ifoda etish huquqiga ega, jumladan, bolaga taalluqli
har qanday muhokama paytida uning fikri e'tiborga olinishi shart.
35. O`zbekiston Respublikasining “Bola huquqlarining kafolatlari
to‘g‘risida”gi Qonuni qachon qabul qilingan?
O‘zbekistonda bola huquqlari va erkinliklari 100 dan ortiq qonunlar bilan
tartibga solinishiga qaramay, 2008 yil 8 yanvarda “Bola huquqlarining kafolatlari
to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni kuchga kirdi.
“Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonun O‘zbekistonning
huquqiy tarixida bola huquqlariga oid birinchi alohida qonun bo‘ldi. Mo‘ljalangan
maqsadga ko‘ra, u bolaning huquqiy ahvolini belgilashga doir munosabatlarni
tartibga solishga, bola huquqlarini va erkinliklarini yuridik kafolatlashga
qaratilgan. Qonunning maqsadiga binoan, bola huquqlari va manfaatlarini amalga
tatbiq etilishini ta'minlaydigan kafolatlarni belgilash qonun bilan tartibga
solinadigan asosiy ob'ekt hisoblanadi. Ta'kidlash joizki, qonun moddalarining
yarmidan ko‘pi bola huquqlarining kafolatlarini belgilashga bag‘ishlangan.
“Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonun Qonunchilik palatasi
tomonidan 2007 yil 23 noyabrda qabul qilingan;
Senat tomonidan 2007 yil 1 dekabrda ma'qullangan;
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2008 yil 7 yanvarda imzolagan;
Matbuotda rasman 2008 yil 8 yanvarda e'lon qilingan.
Ushbu qonun 4 bob, 32 moddadan iborat:
I – bob: Umumiy qoidalar (1-6- moddalar)
II – bob: Bola huquqlarining asosiy kafolatlari (7-23- moddalar)
III – bob: Ijtimoiy himoyaga muhtoj bolalar huquqlarining qo‘shimcha kafolatlari
(24-29- moddalar)
IV – bob: Yakunlovchi qoidalar (30-32- moddalar)
36. O‘zbekiston Respublikasining “Yoshlarga oid davlat siyosati
to‘g‘risida”gi Qonunining mazmun-mohiyati
Mustaqillikning ilk kunlaridayoq — 1991-yil 20-noyabrda “O‘zbekiston
Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to‘g‘risida”gi qonun
qabul qilingan edi. Mazkur qonun mamlakatimizda yoshlarga oid davlat siyosatini
ro‘yobga chiqarishning tamal toshi, ya'ni huquqiy asosi bo‘ldi. Qonunda yoshlar
hayotiga daxldor prinsipial masalalar o‘z aksini topgan. Eng muhim jihati,
yurtimizda yoshlarga oid davlat siyosatining sub'ektlari sifatida nafaqat davlat
23
hokimiyati va boshqaruvi organlari, balki nodavlat tuzilmalar birgalikda faoliyat
olib borishi belgilab qo‘yildi.
Hozir mamlakatimiz aholisining 60 foizdan ziyodi yoshlardan iborat. Shu
kunga qadar ularning har tomonlama yetuk, barkamol bo‘lib voyaga yetishi uchun
22 ta qonun, 26 ta Prezident farmon va qarorlari, Vazirlar Mahkamasining 41 ta
qarori, 30 dan ortiq me'yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilingan.
“Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida”gi Qonun 12-avgust kuni Oliy
Majlis Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinib, 24-avgust kuni Senat
tomonidan ma'qullangan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 14-sentabr kuni
Qonunga imzo chekdi. Ushbu Qonun 15-sentyabr kuni “Xalq so‘zi” va “Narodnoe
slovo” gazetalarida chop etildi va shu kundan boshlab kuchga kirdi.
Qonun 4 ta bob, 33 moddadan iborat.
Qonunga ko‘ra, yoshlarga oid davlat siyosati deganda davlat tomonidan
amalga oshiriladigan va yoshlarning intellektual, ijodiy va boshqa salohiyatining
rivojlanishi uchun sharoitlar yaratilishi ko‘zda tutadigan ijtimoiy-iqtisodiy,
tashkiliy va huquqiy choralar tushuniladi. Hujjatda “yosh fuqarolar” (14 dan 30
yoshgacha bo‘lgan shaxslar), “yosh oila”, “yosh mutaxassis”, “yoshlar
tadbirkorligi” kabi tushunchalarga batafsil to‘xtalib o‘tilgan.
Yoshlarga oid davlat siyosatining asosiy prinsipi:
ochiqlik va shaffoflik;
yoshlarga oid davlat siyosatida yoshlar ishtirokini ta'minlash;
yoshlar g‘oyalarini qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish.
Qonunda yoshlar ijtimoiy muhofazasi, ularning huquq va erkinliklari hamda
iqtidorli va iste'dodli yoshlarni, yoshlar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatlash va
muhofaza qilish,
ma'naviy-ma'rifiy va madaniy qadriyatlar ustuvorligi, shuningdek,
yoshlarning kamsitilishiga yo‘l qo‘yilmasligi ko‘rsatib o‘tilgan.
Qonunda
yoshlarga
oid
davlat
siyosatining
asosiy yo‘nalishlari
quyidagilardan iborat:
Yoshlarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta'minlash;
Yoshlarning hayoti va salomatligini saqlash;
Yoshlarning ma'naviy, intellektual, jismoniy va axloqiy, jihatdan kamol
topishiga ko‘maklashish;
Yoshlar uchun ochiq va sifatli ta'limni ta'minlash;
Yoshlarni ishga joylashtirish va ularning bandligi uchun shart-sharoitlar
yaratish ;
Yoshlarni vatanparvarlik, fuqarolik tuyg‘usi, bag‘rikenglik, qonunlarga,
milliy va umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida, zararli ta'sirlar va oqimlarga
qarshi tura oladigan, hayotga bo‘lgan qat'iy ishonch va qarashlarga ega etib
tarbiyalash;
Yoshlarni axloqiy negizlarni buzishga olib keladigan xatti-harakatlardan,
terrorizm va diniy ekstremizm, separatizm, fundamentalizm, zo‘ravonlik va
shafqatsizlik g‘oyalaridan himoya qilish;
Yoshlarning huquqiy ongi va huquqiy madaniyati darajasini yuksaltirish;
Iqtidorli va iste'dodli yoshlarni qo‘llab-quvvatlash hamda rag‘batlashtirish;
Yoshlar tadbirkorligini rivojlantirish uchun shart-sharoit yaratish;
24
Yoshlarda sog‘lom turmush tarziga intilishni shakllantirish, shuningdek,
yoshlarning bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish va yoshlar sportini ommaviy
rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish;
Yosh oilalarni ma'naviy va moddiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash, ular uchun
munosib uy-joy va ijtimoiy-maishiy sharoitlarni yaratish bo‘yicha kompleks chora-
tadbirlar tizimini amalga oshirish;
Yoshlar huquqlari va erkinliklarini ro‘yobga chiqarish sohasida faoliyatni
amalga oshiruvchi xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni rivojlantirish.
Mamlakatimiz aholisining qariyb 60 foizini yoshlar tashkil etadi. Ularni har
tomonlama qo‘llab-quvvatlash eng muhim vazifadir Yoshlarga oid davlat siyosati
to‘g‘risida qonun qabul qilinishi bu boradagi ishlarni yangi bosqichga ko‘tarishda
muhim o‘rin tutadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |