Tayanch tushunchalar

Ongsizlik - inson maxsus metodlarsiz anglay olmaydigan faol ruhiy holatlar, operatsiyapar va xarakatlarning majmui.

Ong osti soxasi - ruxiyatning xar xil anglash mumkin bo‘lmagan (ong osti va ongsiz) tizimlarini yoki ularning majmuini ifodalovchi tushuncha.

Psixoanaliz - Freyd tomonidan ishlab chiqilgan ongsiz ruxiy xodisalar va jarayonlarni o‘rganish va tushuntirishga yo‘naltirilgan psixodiagnostik va psixoterapevtik metodlar majmui.

Sinergetika - o‘zini o‘zy tashkil etish, global evolyusiya, «xaos orkali tartib»ning vujudga kelishi va xokazolar bilan bog‘la nuvchi hozirgi zamon o‘zini o‘zi tashkil etish nazariyasi.

Fluktuatsiya (psix.) — ob’ektdan ob’ektga tez o‘tuvchi sirpa nuvchie’tibor.

Ilmiy bilish va ijodda ilmiy tadkikotlarning empirik va nazariy darajalarida olinadigan faktlar negiz bilimni bera di. Faktlarni va ularda ifodalangan bilish ob’ektining ji x.atlari va tomonlari hakida axborot to‘plash fanning o‘sishi uchun zarur, ammo yetarli emas. Ilmiy faktlarni bilish, tav siflash, tushunish, talqin qshgash tizimi h am kerak. Ilmiy fa raz, gipoteza, nazariya, ilmiy qonun (xonunlar tizimi) yuqorida ziqsr etilgan tyazimning asosiy komponentlaridir.

I Faraz bu x.ali yaxshi urganilmagan, mantiqiy va empirik asoslari tuliq aniklanmagan va ochib berilmagan dastlabki taxmindirx Masalan, E. Rezerford va F. Soddi atom yadrosi ning tuzilishini o‘rganib, ularning radioaktiv parchalanishi haqidagenial farazni ilgari surgan.

(Ilmiy tadqiqot jarayonida ilgari suriladigan gipoteza h.akiqatni ijodiy kidirish, yangi ilmiy bilimni shakllantirish vao‘stirishning navbatdagi shaklidiy. Ilmiy ijoddaxipoteza ilmiy bashorat bilan amaliyot o‘rtasida bogaovchi rol o‘ynaydi hamda ob’ekt ichida va bilishning turli ob’ektlari o‘rtasida mavjud aloqalar va o‘zaro munosabatlar xaqida ilmiy asoslan gan taxmin xisoblanadi.

Gipoteza bu hali hakikat emas, balki taxmin qilingan, e?;ti mol tutilgan, real mumkin bo‘lgan va kutilgan ilmiy bshshmdiru Ilmiy ijod mazkur bilimning haqqoniyligi yoki soxtaligini isbotlab berishi kerak.

Mavjud bilimlar umumlashmasi bulganxgipoteza/ilmiy ijod, tadqiqot jarayoniga faol ta’sir ko‘rsatadi, olimning fantaziyasi, tasavvuri, intuitsiyasi, ilmiy sezgisini qo‘zg‘atadi. Myangi bilimlar sari yetaklaydi. Ularni isbotlash uchun dalil lar qidirish mavjud bilimni kengaytiradi va teranlashtira di, olimni yangi goyalarni ilgari surish va ularni asoslashga olib keladix Gipotetik bilim jiddiy ehtimoliy xususiyatga ega.

Olimning tafakkurida tugilgan dastlabki faraz intuitiv, ko‘pincha tasodifiy, kutilmagan xususiyatga egadir. Ba’zan u aql bovar qilmas mo‘jiza bo‘lib tuyuladi. Ilmiy ijodning vazifasiuning haqikiy yoki soxtaligini isbotlash, ilmiy ana­liz va izlanishda farazlar va gipotezalarni qo‘llash mumkin ligini asoslaiqdan iborat. Binobarin, gipoteza bilim o‘zini o‘zi rivojlantirishi uchun evristik salohiyatni o‘zida mujas samlashtirgan. ilmiy tadkikot ishiga tegishli ma’lumotlarni urganish

kuyidagicha ikki boskichda olib boriladi: