Tayanch tushunchalar Chig‘atoy gurungi

1991-92-yillarda O‘zbek yozuvi muammolari bilan bog‘liq yangi davr boshlandi, bu

davrda ruschalashtirilgan O‘zbek alifbosini boshqa sistemadagi alifbo bilan almashtirish g‘oyasi

paydo bo‘ladi va shu g‘oya atrofida to‘rt xil yo‘nalish shakllanadi. Birinchi yo‘nalish tarafdorlari

O‘zbek yozuvini lotinlash-tirilgan alfavitga ko‘chirish masalasini o‘rtaga qo‘yadi. ikkinchi

yo‘nalish tarafdorlari arab grafikasidagi eski O‘zbek yozuviga qaytishni yoxud uni (eski

yozuvni) ma`lum vaqt amaldagi yozuv bilan parallel` qo‘llashni, shu tarzda bu ikki yozuvdan

1 Қаранг: Узбекистон маориф халк комиссарлиги томонидан янги у´збек орфографиясини кабул

қилиш (рус графикаси асосида) юзасидан чакирилган кенгаш мажлисининг стенограмма μисоботи //

Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг марказий архиви, фонд №4, опись, №1, ед.хр.№19.-с.335

2 Бу хакда каранг: Стенографический отчёт заседания 3-ей сессии Верховного Совета на узб. яз. с.

приложением, т.-6 // Централный Архив Узбекистана, ОФОР, фонд 2454,№ описи 1, ед.хр. 361 с.1-264

birining tanlanishini vaqt ixtiyoriga berishni taklif qiladilar. uchinchi yo‘nalish tarafdorlarining

aniq shakllangan xulosa va takliflari bo‘lmasa-da, ularning fikrlarida qadimgi turkiy (urxun)

alifbosini tiklashga moyillik bordek tuyuladi. to‘rtinchi yo‘nalish tarafdorlari esa amaldagi

alifboni ma`lum o‘zgarishlar bilan saqlash kerakligini aytishadi.

Yuqoridagi yo‘nalishlarning tarafdorlari o‘rtasidagi bahslar, oxir oqibatda, O‘zbek

yozuvini lotinlashtirilgan alifboga ko‘chirish g‘oyasining ustun kelishi bilan yakunlanadi.

To‘rtinchi davr, 1993-yilning 2-sentabrida O‘n ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston

Respublikasi Oliy Kengashining O‘n uchinchi sessiyasi «Lotin yozuviga asoslangan O‘zbek

alifbosini joriy etish to‘g‘risida» qonun qabul qiladi. qonunga muvofiq yangi O‘zbek

alifbosining tarkibi quyidagi 31 harf va 1 ta tutuq belgisidan iborat deb belgilanadi, a,b,c,d,e,f, g,

h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, x, y, z, ς, g, j, ň, o, s, (`) tutuq belgisi (apo-strof).