Таянч тушунча ва иборалар

ГЛОССАРИЙ
МАНТИҚ ТЕРМИНЛАРИНИНГ ҚИСҚАЧА ИЗОҲЛИ ЛУҒАТИ
А
А – (лот. Affirmo) – «тасдиқлайман» сўзининг биринчи унли ҳарфи бўлиб, формал мантиқда умумий тасдиқ ҳукмни символик равишда ифодаланади.
דА (инкор А) – Математик мантиқда мураккаб мулоҳаза бўлиб, бу мулоҳаза, «А хато бўлгандагина тўғри бўлади ва аксинча, А тўғри бўлганда хато бўлади» деган фикрнинг символик ифодасидир. Масалан, бу предметни оқлиги хато бўлса, уни оқ деган фикрнинг тўғрилиги хатодир, агар бу предметнинг оқлиги тўғри бўлса, уни оқ деган фикрнинг хатолиги ҳақиқат эмас. Бу мулоҳаза «А эмас» ёки қаерда А хато бўлса, «А тўғри эмас» деб ўқилади.
דדА (қўш инкор А) – математик мантиқда икки марта инкорни англатиб, инкорни инкор тасдиқни билдиради. А º А (икки марта инкор А º А га тенгдир деб ўқилади). Масалан, «Бу киши илғор эмас деган гап тўғри эмас», деган фикрдан «бу киши илғор» деган фикр келиб чиқади.
АvА – математик мантиқда учинчиси мустасно қонунининг символик ифодасидир. «А ёки А эмас» деб ўқилади.
Абсолют айнанлик – метафизик философияда ишлатиладиган термин бўлиб, бу таълимотга кўра предмет ҳамма вақт ўз-ўзига тенгдир. Бу принцип антологик нуқтаи назардан воқеликка зиддир. Чунки нарса ва ҳодисалар ҳар доим ривожланиб туради. Демак, нарсалар ўз-ўзига тенг бўлмай қолади.
Абстракциялаш (лот. Abstractio – узоқлашув, мавҳумлик) – тушунча ҳосил қилишнинг муҳим усулларидандир. Абстракциялаш ёрдами билан буюм ва ҳодисаларнинг муҳим хусусиятларини фикран ажратамиз ва уларни буюмлар, ҳодисаларнинг иккинчи даражали ва аҳамияти кам хусусиятлардан четлаштирамиз.
Абстракт тушунча – буюмларнинг айрим белгилари муносабатларини фикран ажратиб,тушунчада акс эттирилиши. Масалан, «ботирлик», «тозалик» каби.
Абсурд – (лот. бемаъни, беҳуда) – бирор тезисни исботлашда учрайдиган мантиқий хато. Бундай хато (redictio ad absurdum) бирор мантиққа зид бўлган бемаъни ҳулосага келиш деб аталади.